قبرستان بقیع

بقیع

 بقیع غَرقَد، گورستان مدینه منوره است که در زمان رسول خدصلى الله علیه وآله بسیارى از صحابه و پس از رحلت ایشان چهار تن از امامان معصومعلیهم السلام و نیز تعدادى از بزرگان تابعین و سادات اهلبیت عصمت و طهارت در آن به خاک سپرده شده‏اند. از آن زمان تا کنون هزاران نفر از دانشمندان، زاهدان و صالحان، که در مدینه از دنیا رفته‏اند، نیز در همین گورستان دفن شده‏اند.

پیامبرصلى الله علیه وآله براى آرمیدگان در این قبرستان احترام خاص قائل بود. یکى از موالى پیامبر خدصلى الله علیه وآله گوید: نیمه شبى پیامبرصلى الله علیه وآله مرا از خواب بیدار کرد و فرمود: من فرمان یافته‏ام تا براى دفن شدگان در بقیع طلب آمرزش کنم، همراه من بیا. و من همراه آن حضرت حرکت کردم، وقتى در میان قبور بقیع قرار گرفت، مدتى طولانى براى مدفونین آن از

نماى بیرونى در بقیع‏ خداوند طلب مغفرت و آمرزش کرد؛ «فَاسْتَغْفَرَ لاَِهْلِهِ طَویلاً». پیامبرصلى الله علیه وآله هرگاه از کنار قبرستان بقیع مى‏گذشت، مى‏فرمود: «السَّلامُ عَلَیْکُمْ مِنْ دِیَارِ قَوْمٍ مُؤْمِنِینَ وَ إِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِکُمْ لاحِقُونَ». آن حضرت بسیارى اوقات در لحظات پایانى شب، کنار قبرستان بقیع مى‏آمد و به دفن شدگان آن درود مى‏فرستاد و برایشان طلب مغفرت مى‏کرد.

و نیز برخى شب‏ها تنها به بقیع آمده و در آن جا به راز و نیاز با خدا مى‏پرداختند. امّ قیس گوید: کنار رسول خدصلى الله علیه وآله در بقیع ایستاده بودم، آن حضرت فرمود: «امّ قیس! از این قبرها هفتاد هزار نفر برانگیخته شده و بدون حساب وارد بهشت مى‏شوند. چهره‏هاى آنان همچون قرص ماه مى‏درخشد.» علت آن که بقیع را «بقیع الغرقد» نامیده‏اند آن است که نوعى درخت خاردار در این گورستان مى‏روییده که نامش غرقد بوده و از این رو به بقیع غرقد معروف شده است. اکنون آن درختان از بین رفته‏اند، لیکن نامشان مانده است. برخى نیز گفته‏اند: بقیع غرقد به زمینى گفته مى‏شود که نوعى درخت بلند توت آن را پوشانده باشد. این گورستان که در قسمت شرقى مسجد النبى واقع است، در دوره جاهلى اهمیت چندانى نداشته، لیکن پس از هجرت رسول خدصلى الله علیه وآله به مدینه و دفن بسیارى از چهره‏هاى سرشناس مسلمان در آن، از اهمیت و قداست ویژه‏اى برخوردار گردیده است. بقیع تا یک صد سال پیش دیوار و حصارى نداشت، اما هم اکنون با دیوارى بلند محصور گشته و از گذشته تا کنون‏ قسمتى از فضاى داخلى قبرستان‏ مسلمانان از هر فرقه و مذهب، پس از زیارت رسول خدصلى الله علیه وآله به این مکان مى‏آیند و اهل بیت پیامبرعلیهم السلام و دیگر آرمیدگان در این گورستان را زیارت مى‏کنند. قبور ائمه معصومعلیهم السلام و تعداد دیگرى از دفن شدگان در بقیع، پیشتر داراى قبه و سرپناه بود، لیکن اکنون همه آنها تخریب گردیده و این قبرستان به صورت فضاى باز و ساده‏اى درآمده و تنها برخى از قبور با دیواره‏هاى کوتاه مشخص، باقى مانده است.

دفن شدگان در بقیع‏

روبروى درِ کنونى، کمى در سمت راست، قبور مطهر چهار امام معصومعلیهم السلام قرار دارد:

 1 - امام حسن بن على علیهما السلام‏ امام

 مجتبىعلیه السلام در نیمه رمضان سال سوم هجرت در مدینه زاده شد و از همان دوران کودکى مورد علاقه شدید رسول خدصلى الله علیه وآله قرار گرفت، پس از رحلت آن حضرت، در کنار پدر بزرگوارش امیر مؤمنانعلیه السلام، در جنگ‏هاى جمل، صفین و نهروان شرکت جست و پس از شهادت پدر، به امامت‏منصوب‏وحدود شش ماه خلافت کرد. سپس معاویه جنگى را بر آن حضرت تحمیل نمود و مردم ایشان را تنها گذاشتندتااین‏که سرانجام به تحریک معاویه پسر ابو سفیان، درسال‏50ه .ق.توسطهمسرش‏جَعده‏دختراشْعَث بن قیس، مسموم و به شهادت رسید و در بقیع به خاک سپرده شد.

 2 - امام زین العابدین على بن الحسین علیهما السلام

‏ امام سجادعلیه السلام در سال 38 ه . ق. به دنیا آمد و در دوران امامت حسن بن علىعلیهما السلام و پدر بزرگوارش حسین بن علىعلیهما السلام رشد یافت. در کربلا همراه پدر بود اما به دلیل‏

بیمارى نتوانست سلاح به دست گیرد. آن حضرت را با دیگر اسیران به شام بردند و از آن پس نزدیک سى و چهار سال امامت داشت و سرانجام در سال 94 ه . ق. به تحریک ولید بن عبدالملک مسموم و به شهادت رسید و در کنار امام مجتبىعلیه السلام در بقیع آرمید. زهد و عبادت و کرم و بزرگوارى آن حضرت زبان زد خاص و عام و دوست و دشمن بود.

3 - امام محمد بن على بن الحسین علیهم السلام‏

امام باقرعلیه السلام در سال 58ه . ق. به دنیا آمد و تا سال 94ه . ق. در کنار پدر بزرگوارش در مدینه زندگى کرد. پس از شهادت پدر رهبرى را در دست گرفت و شاگردان فراوانى را تربیت کرد. در نشر معارف اسلامى و اهل بیت پیامبرعلیهم السلام گام‏هاى بلندى برداشت. آن حضرت را «باقر العلوم» یعنى شکافنده دانش‏ها لقب دادند. امام باقرعلیه السلام در سال 114 و یا 117ه . ق. به تحریک هشام بن عبدالملک به شهادت رسید و در کنار پدر بزرگوارش در بقیع به خاک سپرده شد. 4

 - امام جعفر بن محمد الصادق علیهما السلام

‏ آن حضرت در سال 80 یا 83ه . ق. به دنیا آمد و پس از شهادت پدر، رهبرى پیروان اهل بیتعلیهم السلام را بر عهده گرفت و در دوران حیات پر بار خود، هزاران شاگرد را در رشته‏ها و علوم مختلف تربیت کرد. منصور دومین خلیفه عباسى بر آن حضرت به شدّت سخت گرفت و سرانجام در 25شوال‏148ه . ق. به تحریک وى، آن حضرت مسموم گردید و به شهادت رسید و در بقیع کنار جد و پدرش دفن شد. در کنار قبور چهار امام از اهل بیت رسول خدصلى الله علیه وآله دو قبر دیگر وجود داد که یکى از آنها قبر

عباس بن عبدالمطلب

عموى پیامبرصلى الله علیه وآله و دیگرى قبر فاطمه بنت اسد مادر امیرمؤمنان علىعلیه السلام است. عباس بن عبدالمطلب‏ وى از شخصیت‏هاى بزرگ قریش و 2 یا 3 سال از رسول‏خدصلى الله علیه وآله بزرگتربود. در مکه از اظهار ایمان خوددارى مى‏کرد، در سال دوم با اکراه به همراه قریش در جنگ بدر شرکت جست سپس به اسارت مسلمانان درآمد و با فدیه آزاد شد و سرانجام در زمره بهترین یاران پیامبرصلى الله علیه وآله به شمار آمد. پس از رحلت رسول خدصلى الله علیه وآله به امیر مؤمنان على بن ابى طالبعلیه السلام وفادار ماند و در سال 32 ه . ق. در زمان عثمان در مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع دفن گردید.

قبور ائمه بقیععلیهم السلام: 1 - امام حسن مجتبىعلیه السلام، 2 - امام سجّادعلیه السلام، 3 - امام محمّد باقرعلیه السلام، 4 - امام جعفرصادقعلیه السلام‏ و نیز عباس بن عبدالمطّلب‏

فاطمه بنت اسد

او همسر ابوطالب، مادر على بن ابى طالبعلیه السلام و از نخستین بیعت کنندگان با رسول خدصلى الله علیه وآله بود و به عنوان همسر ابوطالب در سرپرستى پیامبر سهم به سزایى داشت. وى از آن چنان قداستى برخوردار گردید که به درون کعبه راه یافت و فرزندش على بن ابى طالب علیه السلام را در آن جا به دنیا آورد.

مزار فاطمه بنت اسد، مادر امیر مؤمنان علىعلیه السلام‏ در رحلت او رسول خدصلى الله علیه وآله به شدت متأثر شد و بر جنازه‏اش نماز گزارد و در حالى که بر وى مى‏گریست او را در قبر نهاد.

 قبور فرزندان رسول خدصلى الله علیه وآله‏

در قبرستان بقیع سه تن از دختران رسول خدصلى الله علیه وآله به نام‏هاى زینب، ام کلثوم و رقیّه و نیز ابراهیم پسر آن حضرت دفن شده‏اند. زینب‏ بزرگترین دختر پیامبرصلى الله علیه وآله زینب بود که از خدیجه متولد شد. او با ابوالعاص بن ربیع ازدواج کرد و در سال هشتم هجرى قمرى بدرود حیات گفت. ام کلثوم‏ همسر عُتیبه بن ابى‏لهب بود. او در سال سوم هجرت به عقد عثمان‏ درآمد ودرسال 9 ه . ق. وفات یافت و در حالى که پیامبرصلى الله علیه وآله بر او مى‏گریست در بقیع به خاک سپرده شد.

رقیه‏ درمکه‏ به‏ عقد عتبة بن ابى لهب و پس از وى به عقد عثمان درآمد. او به حبشه هجرت کرد و از حبشه به مدینه آمد و سرانجام در سال دوم هجرت بر اثر بیمارى وفات یافت. برخى وفات او را سال چهارم هجرت ذکر کرده‏اند. پیامبرصلى الله علیه وآله دستور داد او را در بقیع به خاک سپردند.

ابراهیم علیه السلام‏ ابراهیم فرزند رسول خدصلى الله علیه وآله در سال 8 ه . ق. در مدینه‏

از مادرش ماریه قبطیّه متولد شد. پیامبرصلى الله علیه وآله به وى علاقه شدید داشت و عاطفه نشان مى‏داد، اما او سرانجام در سال دهم هجرت، پس از یک سال و ده ماه از دنیا رفت و به دستور رسول خدا، در کنار قبر عثمان بن مظعون در بقیع به خاک سپرده شد. محلّ ولادت او «مَشربه امّ ابراهیم» لقب گرفت که هم اکنون از آثار اسلامى مدینه به شمار مى‏آید.

آرامگاه ابراهیم فرزند پیامبرصلى الله علیه وآله‏

همسران پیامبر مدفون در بقیع

‏ 1 - ام سلمه: وى از زمره نخستین گروندگان به اسلام بود و در سال 6ه . ق. بدرود حیات گفت و در بقیع به خاک سپرده شد.

2 - زینب بنت جحش (دختر عمه پیامبر)

وى ابتدا به عقد زید بن حارثه درآمد و پس از آن که زید در سال پنجم هجرت طلاقش داد، با رسول خدصلى الله علیه وآله ازدواج کرد و سرانجام در سال 20 ه . ق. در سن پنجاه سالگى درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد.

 3 - ماریه قبطیه: مادر ابراهیم، پسر رسول خدصلى الله علیه وآله است. وى در سال 16 ه . ق. در مدینه درگذشت و در بقیع دفن گردید.

 4 - زینب بنت خُزَیمه: وى همسر یکى از صحابه رسول خدا (عبداللَّه بن جحش) بود که پس از شهادت او، به عقد پیامبرصلى الله علیه وآله درآمد و پس از دو یا سه ماه در حالى که بیش از سى سال نداشت، در سال چهارم هجرت بدرود حیات گفت و در بقیع آرمید

. 5 - عایشه دختر ابوبکر: وى در سال چهارم بعثت به دنیا آمد و سه سال پس از مرگ خدیجه با رسول خدصلى الله علیه وآله ازدواج کرد و در سال 57 یا 58 ه . ق. درگذشت و در بقیع دفن شد.

- حفصه دختر عمر بن خطاب: وى 5 سال قبل از بعثت زاده شد. ابتدا با خُنیس بن حُذافه ازدواج کرد و پس از درگذشت او به عقد پیامبر در آمد و بنا به گفته واقدى، در سال 45 ه . ق. در مدینه از دنیا رفت و در بقیع دفن شد.

7 - ام حبیبه دختر ابوسفیان: وقتى عبداللَّه بن جحش، شوهر ام حبیبه در حبشه نصرانى شد، و از دنیا رفت، وى به عقد رسول خدصلى الله علیه وآله درآمد و در سال 42 یا 44 ه . ق. در مدینه درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد. 8

 - جُویریه بنت حارث: وى‏در سال‏پنجم یاششم هجرت‏پس‏ازغزوه‏بنى المصطلق به ازدواج رسول خدصلى الله علیه وآله درآمد و در سال 50 یا 56 ه . ق. در مدینه وفات یافت و در بقیع به خاک سپرده شد.

 9 - صفیه: او ابتدا همسر «سَلاّم بن مِشْکم» و سپس همسر کنانة بن ابى الحُقیق بود که کنانه در جنگ خیبر کشته شد و صفیه اسیر گردید و رسول خدصلى الله علیه وآله وى را آزاد کرد و به همسرى گرفت. وى در سال 50 ه . ق. در مدینه وفات یافت و در بقیع به خاک سپرده شد.

 10- سوده دختر زمعة بن قیس: وى همسر پسر عمویش «سکران بن عمرو» بود که پس از وفات او، به عقد رسول خدصلى الله علیه وآله درآمد. در سال 50 یا 54 ه . ق. در مدینه وفات یافت و در بقیع دفن شد.

11- ریحانه بنت زید: وى در سال ششم هجرت به عقد رسول خدصلى الله علیه وآله درآمد وپس از حجةالوداع درگذشت ودربقیع‏به خاک سپرده شد.

قبور همسران پیامبر اکرمصلى الله علیه وآله‏

قبر عمه‏ هاى پیامبرصلى الله علیه وآله‏

صفیه، دختر عبدالمطّلب‏ وى همسر عوّام بن خُوَیلد و مادر زبیر بود، در نبرد احد در زمره زنانى بود که به سوى احد آمد و بر شهادت حمزه مرثیه سرایى کرد و در جنگ خندق یک یهودى مهاجم را از پاى درآورد. وى در سال 20 ه . ق. در حالى که 75 ساله بود بدرود حیات گفت و در بقیع به خاک سپرده شد.

امّ البنین و عمّه‏هاى پیامبر اسلامصلى الله علیه وآله‏

عاتکه، دختر عبدالمطّلب: در برخى نقل‏ها آمده است که عاتکه پس از آمدن به مدینه، در این شهر وفات یافت و در بقیع به خاک سپرده شد. برخى نیز نوشته‏اند که عاتکه به مدینه نیامد و در مکه رحلت کرد.

]قبور دیگر زنان با فضیلت‏

1 - ام البنین: ام البنین دختر حزام بن خالد بود که به همسرى على ابن ابى‏طالبعلیه السلام در آمد و از آن حضرت چهار پسر به نام‏هاى: عباس، جعفر، عثمان و عبداللَّه به دنیا آورد که همگى همراه با حسین بن علىعلیهما السلام در کربلا به شهادت رسیدند. ام البنین در مدینه وفات یافت و در بقیع به خاک سپرده شد. 2 - حلیمه سعدیه: وى مادر رضاعى پیامبرصلى الله علیه وآله بود. پس از آن که در مدینه بدرود حیات گفت، در بقیع دفن گردید.

مزار حلیمه سعدیّه‏

 دیگر مدفونین بقیع‏

 1 - عقیل بن ابى‏طالب: مادرش فاطمه بنت اسد بود. او برادر امیر مؤمنان علىعلیه السلام و از آن حضرت بیست سال بزرگتر بود. در راه گسترش اسلام فداکارى‏هاى بسیارى از خود نشان داد و در دوران پیرى نابینا شد. وى قبل از واقعه حَرّه در سال 20 هجرى قمرى درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد.

آرامگاه عقیل بن ابى‏طالب‏

2 - عبداللَّه بن جعفر: مادرش اسماء بنت عُمیس بود. اسماء پس از آن که همراه شوهرش جعفر به حبشه هجرت کرد، عبداللَّه و دو فرزند دیگرش محمد و عون را در آن جا به دنیا آورد. عبداللَّه در جنگ موته پدر را از دست داد و در طول حیات رسول خدصلى الله علیه وآله و سپس همراه با امیر مؤمنان فداکارى‏هاى بسیارى در راه گسترش اسلام از خود نشان داد. حضرت علىعلیه السلام زینب کبرىعلیها السلام را به ازدواج او درآورد، فرزندش عون در کربلا به شهادت رسید و دو

فرزند دیگرش نیز به دست امویان در واقعه حرّه در مدینه به شهادت رسیدند. وى در سال 80 هجرت به سن 90 سالگى در مدینه درگذشت و در کنار عقیل در بقیع دفن شد.

 3 - محمد بن على معروف به ابن حنفیّه‏ او از شخصیت‏هاى معروف صدر اسلام و فرزند بزرگوار امیرمؤمنان علیه السلام است. در جنگ‏هاى آن حضرت با قاسطین و مارقین و ناکثین شرکت داشت و در سال 81 ه . ق. درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد.

 4 - ابوسفیان بن حارث: وى که پسر عموى پیامبرصلى الله علیه وآله بود، در سال 20 هجرى در مدینه درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد. 5

 - اسماعیل بن جعفر: او فرزند امام صادق علیه السلام بود که با اهل و عیال خود در منطقه عُرَیض به سر مى‏برد و سرانجام در دوران حیات پدر بزرگوارش در سال 143 ه . ق. زندگى را بدرود گفت و در فاصله حدود 15 مترى قبور ائمه در بقیع به خاک سپرده‏

شد. پس از احداث خیابان اباذر قبر اسماعیل به داخل بقیع منتقل گردید.

 6 - عثمان بن مظعون: وى‏از افاضل صحابه پیامبرصلى الله علیه وآله و سیزدهمین کسى بود که به رسول خدصلى الله علیه وآله ایمان آورد. او دوبار به حبشه هجرت کرد و در جنگ بدر شرکت داشت و پس از بازگشت در بیست و دومین ماه هجرت درگذشت. عثمان بن مظعون نخستین مهاجرى بود که در مدینه درگذشت و در بقیع دفن شد.

 7 - اسعد بن زراره: وى از بیعت کنندگان با پیامبر در عقبه و نخستین کسى بود که به دستور رسول خدصلى الله علیه وآله نماز جمعه را در مدینه اقامه کرد. او در سال اول هجرت و در حالى که هنوز بناى مسجد النبىصلى الله علیه وآله به پایان نرسیده بود درگذشت. رسول خدصلى الله علیه وآله بر نعش او حاضر شد و وى را غسل داد و کفن پوشانید و در حالى که مى‏گریست او را در بقیع به قبر نهاد. 8 - خُنیس بن حُذافه: وى از هجرت کنندگان به حبشه و از نخستین اسلام آورندگان بود و بر اثر زخمى که در جنگ بدر برداشت،

سرانجام به‏شهادت رسید. پیامبرصلى الله علیه وآله بر جنازه‏اش نماز گزارد و او را کنار قبر عثمان بن مظعون در بقیع به خاک سپرد.

 9 - سعد بن معاذ: سعد از قبیله اوس و از صحابه بزرگ پیامبرصلى الله علیه وآله بود و در جنگ بدر پرچم دار اوسیان بود. در جنگ خندق مجروح شد و در آستانه شهادت قرار گرفت و سرانجام همزمان با غزوه بنى‏قریظه از دنیا رفت. پیامبرصلى الله علیه وآله بر او نماز گزارد و او را در بقیع، نزدیک قبر فاطمه بنت اسد به خاک سپرد.

 10 - عبداللَّه بن مسعود: او از نخستین کسانى است که به رسول خدصلى الله علیه وآله ایمان آورد و در خواندن و آموختن قرآن به مرتبه والایى دست یافت و در جمع آورى قرآن نیز نقش داشت. وى در سال 32 ه . ق. بدرود حیات گفت و در کنار قبر عثمان بن مظعون در بقیع به خاک سپرده شد. 11

 - ابوسعید خُدرى: وى‏از صحابه رسول‏خدصلى الله علیه وآله بودودر جنگ احد شرکت داشت. داراى دو خصلت علم و شجاعت بود. پس از

رحلت پیامبرصلى الله علیه وآله از راویان مناقب اهل بیت به شمار مى‏آمد. وى سرانجام در سال 64 یا 74 ه . ق. در مدینه وفات یافت و در نزدیکى قبر فاطمه بنت اسد به خاک سپرده شد. 12 - مقداد بن اسود: او از صحابه جلیل القدر رسول خدصلى الله علیه وآله و مورد علاقه آن حضرت بود. در سال 33 ه ق. در سن 70 سالگى در جُرُف، سه مایلى مدینه درگذشت. جنازه‏اش را به مدینه حمل کرده، در بقیع به خاک سپردند.

13 - ارقم ابن ابى ارقم: از نخستین گروندگان به اسلام بود و خانه‏اش در مکه مرکز تبلیغ و تعلیم رسول خدصلى الله علیه وآله گردید. در بسیارى از نبردها و حوادث صدر اسلام حضور داشت و سرانجام در سن 80 سالگى درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد.

14 - حکیم بن حِزام: وى پسر برادر حضرت خدیجه بود که در روز فتح مکه اسلام آورد و پس از سال 54 ه . ق. در مدینه درگذشت و در بقیع آرمید.

15 - جابر بن عبداللَّه: از صحابى مشهور بود. او در 19 غزوه شرکت داشت. سرانجام پس از 94 سال، به سال 90 ه . ق. درگذشت و در بقیع جاى گرفت. 16

 - زید بن ثابت: وى از جمع آورندگان قرآن بود که در سال 45 یا 50 هجرى وفات یافت و در بقیع به خاک سپرده شد.

 17 - سهل بن سعد ساعدى: وى در سال 88 ه . ق. پس از یک صد سال زندگى در مدینه درگذشت.

18 - مالک بن انس: وى از ائمه چهار گانه اهل سنت و پیشواى مالکى‏ها است که در میان سال‏هاى 174 تا 179 ه . ق. در مدینه وفات یافت و در بقیع به خاک سپرده شد.

 19 - نافع المدنى: او از بزرگان تابعین بود و در میان سال‏هاى 117 تا

120 ه . ق. در مدینه درگذشت و در کنار قبر مالک بن انس در بقیع به خاک سپرده شد. 20 - نافع، شیخ القراء: وى یکى از قراء سبعه است که حدود 70 سال براى مردم مدینه قرآن خواند. وى در سال 169 در مدینه وفات نمود و در بقیع آرمید

. 21 - اُسامة بن زید: وى در سال 54 ه . ق. در سن 57 سالگى در مدینه درگذشت.

 22 - زید بن سهل، ابوطلحه انصارى‏ او از صحابه رسول خدصلى الله علیه وآله است که در سال 34 ه . ق. و یا در سال چهلم وفات رسول خدصلى الله علیه وآله در مدینه درگذشت.

23 - شهداى حَرّه: تعدادى از شهداى واقعه حَرّه نیز که به دستور یزید و توسط مسلم بن عقبه و سربازان وى به شهادت رسیدند، در قبرستان بقیع مدفون‏اند.

مزار شهداى واقعه حرّه‏ برخى از چهره‏هاى سرشناس دیگر صدر اسلام که در بقیع به خاک سپرده شده‏اند عبارتند از: 1 - عبدالرحمان بن عوف‏ 2 - عثمان بن عفان‏ 3 - سعد بن ابى وقاص‏ 4 - ابوهریره‏ 5 - صُهَیب بن سنان‏ 6 - اُسید بن حُضیر

7 - حُوَیطب بن عبدالعُزّى‏ 8 - رُکانة بن عبد یزید 9 - عبداللَّه بن سَلام‏ 10 - عبداللَّه بن عمرو 11 - ابوسلمة بن عبدالاسد 12 - عبداللَّه بن عتیک‏ 13 - قتادة بن نعمان‏ 14 - عمرو بن حَزم‏ 15 - محزمة بن نوفل‏ 16 - عبداللَّه بن اُنیس‏ 17 - براء بن معرور 18 - جُبیر بن مُطْعِم‏ 19 - مِسْطَح بن اُثاثه‏ 20 - معاذ بن عَفْراء 21 - ابن عمرو بن نفیل‏ 22 - مالک بن تیّهان‏ 23 - ابوالسید ساعدى‏ 24 - محمد بن مَسْلمه‏ 25 - عُوَیْم بن ساعده‏ 26 - کعب بن عمرو

بیت الأحزان‏ در قسمت شمالى قبور ائمه بقیع، مکان کوچکى وجود داشته که فاطمه زهرعلیها السلام پس از مرگ پدر، به آن جا مى‏آمده و به شدت مى‏گریسته است. این مکان به بیت الاحزان و یا مسجد فاطمه معروف بوده، و تا اوایل سده اخیر بنایى داشته که مردم در آن جا زیارت خوانده و نماز مى‏گزاردند. زیارت ائمه بقیع علیهم السلام‏ چون خواستى این بزرگواران را زیارت کنى آنچه در آداب زیارت ذکر شده (از غسل، طهارت، پوشیدن جامه‏هاى پاک و پاکیزه، استعمال بوى خوش و اذن دخول و امثال آن) اینجا نیز به جاى آور، و در اذن دخول بگو: «یا مَوالِىَّ یا اَبْناءَ رَسُولِ اللَّهِ ، عَبْدُکُمْ وَ ابْنُ اَمَتِکُمْ ، اَلذَّلِیلُ بَیْنَ اَیْدِیکُمْ ، وَ الْمُضْعَفُ فِی عُلُوِّ قَدْرِکُمْ ، وَ الْمُعْتَرِفُ بَحَقِّکُمْ ، جاءَکُمْ مُسْتَجِیراً بِکُمْ ، قاصِداً اِلى‏ حَرَمِکُمْ ، مُتَقَرِّباً اِلى‏ مَقامِکُمْ ، مُتَوَسِّلاً اِلَى اللَّهِ تَعالى‏ بِکُمْ ، ءَ اَدْخُلُ یا مَوالِىَّ ، ءَ اَدْخُلُ یا اَوْلیِاءَ اللَّهِ ، ءَ اَدْخُلُ یا مَلائِکَةَ اللَّهِ الْمُحْدِقِینَ بِهذَا

الْحَرَمِ ، اَلْمُقِیمِینَ بِهذَا الْمَشْهَدِ». و بعد از خضوع و خشوع و رقت قلب داخل شو و پاى راست را مقدم دار و بگو: «اَللَّهُ اَکْبَرُ کَبِیراً ، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ کَثِیراً ، وَ سُبْحانَ اللَّهِ بُکْرَةً وَ اَصِیلاً ، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْفَرْدِ ِالصَّمَدِ ، اَلْماجِدِ الْأَحَدِ ، اَلْمُتَفَضِّلِ الْمَنَّانِ ، اَلْمُتَطَوِّلِ الْحَنَّانِ ، اَلَّذِی مَنَّ بِطَوْلِهِ ، وَ سَهَّلَ زِیارَةَ ساداتِی بِاِحْسانِهِ ، وَ لَمْ یَجْعَلْنِی عَنْ زِیارَتِهِمْ مَمْنُوعاً ، بَلْ تَطَوَّلَ وَ مَنَحَ». پس نزدیک قبور مقدّسه ایشان برو، و رو به قبر ایشان کن و بگو: «اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ اَئِمَّةَ الْهُدى‏ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ اَهْلَ التَّقْوى‏ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ اَیُّهَا الْحُجَجُ عَلى‏ اَهْلِ الدُّنْیا ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ اَیُّهَا الْقُوَّامُ فِی الْبَرِیَّةِ بِالْقِسْطِ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ اَهْلَ الصَّفْوَةِ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ آلَ رَسُولِ اللَّهِ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ اَهْلَ النَّجْوى‏ ، اَشْهَدُ اَنَّکُمْ قَدْ بَلَّغْتُمْ وَ نَصَحْتُمْ وَ صَبَرْتُمْ فِی ذاتِ اللَّهِ ، وَ کُذِّبْتُمْ وَ اُسِیئَ اِلَیْکُمْ فَغَفَرْتُمْ ، وَ اَشْهَدُ اَنَّکُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمُهْتَدُونَ ، وَ اَنَّ طاعَتَکُمْ مَفْرُوضَةٌ ، وَ اَنَّ قَوْلَکُمُ الصِّدْقُ ،

وَ اَنَّکُمْ دَعَوْتُم فَلَمْ تُجابُوا ، وَ اَمَرْتُمْ فَلَمْ تُطاعُوا ، وَ اَنَّکُمْ دَعائِمُ الدِّینِ وَ اَرْکانُ الْأَرْضِ ، لَمْ تَزالُوا بِعَیْنِ اللَّهِ ، یَنْسَخُکُمْ مِنْ اَصْلابِ کُلِ‏ّ مُطَهَّرٍ ، وَ یَنْقُلُکُمْ مِنْ اَرْحامِ الْمُطَهَّراتِ ، لَمْ تُدَنِّسْکُمُ الْجاهِلِیَّةُ الْجَهْلاءُ ، وَ لَمْ تَشْرَکْ فِیکُمْ فِتَنُ الْأَهْواءِ ، طِبْتُمْ وَ طابَ مَنْبَتُکُمْ ، مَنَّ بِکُمْ عَلَیْنا دَیَّانُ الدِّینِ ، فََجَعَلَکُمْ فِى بُیُوتٍ اَذِنَ اللَّهُ اَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ ، وَ جَعَلَ صَلاتَنا عَلَیْکُمْ رَحْمَةً لَنا وَ کَفَّارَةً لِذُنُوبِنا ، اِذِ اخْتارَکُمُ اللَّهُ لَنا ، وَ طَیَّبَ خَلْقَنا بِما مَنَّ عَلَیْنا مِنْ وِلایَتِکُمْ ، وَ کُنَّا عِنْدَهُ مُسَمِّینَ بِعِلْمِکُمْ ، مُعْتَرِفِینَ بِتَصْدِیقِنا اِیَّاکُمْ ، وَ هذا مَقامُ مَنْ اَسْرَفَ وَ اَخْطَأَ وَ اسْتَکانَ وَ اَقَرَّ بِما جَنى‏ ، وَ رَجى‏ بِمَقامِهِ الْخَلاصَ ، وَ اَنْ یَسْتَنْقِذَهُ بِکُمْ مُسْتنْقِذُ الْهَلْکى‏ مِنَ الرَّدى‏ ، فَکُونُوا لِی شُفَعاءَ ، فَقَدْ وَفَدْتُ اِلَیْکُمْ اِذْ رَغِبَ عَنْکُمْ اَهْلُ الدُّنْیا ، وَاتَّخَذُوا آیاتِ اللَّهِ هُزُواً ، وَ اسْتَکْبَرُوا عَنْها. یا مَنْ هُوَ قائِمٌ لا یَسْهُو ، وَ دائِمٌ لا یَلْهُو ، وَ مُحِیطٌ بِکُلِ‏ّ شَىْ‏ءٍ ، لَکَ الْمَنُّ بِما وَ فَّقْتَنِی ، وَ عَرَّفْتَنِی بِما اَقَمْتَنِی عَلَیْهِ ، اِذْ صَدَّ عَنْهُ عِبادُکَ وَ جَهِلُوا مَعْرِفَتَهُ ، وَ اسْتَخَفُّوا بِحَقِّهِ ، وَ مالُوا اِلى‏ سِواهُ ، فَکانَتِ الْمِنَّةُ مِنْکَ عَلَىَّ مَعَ اَقْوامٍ خَصَصْتَهُمْ بِما خَصَصْتَنِی بِهِ ، فَلَکَ الْحَمْدُ اِذْ کُنْتُ عِنْدَکَ فِی مَقامِی هذا

مَذْکُوراً مَکْتُوباً ، فَلا تَحْرِمْنِی ما رَجَوْتُ ، وَ لا تُخَیِّبْنِی فِیما دَعَوْتُ ، بِحُرْمَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ ، وَ صَلَّى اللَّهُ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ». پس دعا کن براى خود، هر چه خواهى. به تصریح بسیارى از بزرگان، بهترین زیارت براى ائمه بقیع همان زیارت جامعه کبیره است که در ادعیه و زیارات مشترکه ذکر شده و داراى مفاهیم عالى و بیان اوصاف و مناقب اهل بیت است.

 زیارت اهل قبور «اَلسَّلامُ عَلى‏ اَهْلِ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، مِنْ اَهْلِ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، یا اَهْلَ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، بِحَقِّ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، کَیْفَ وَ جَدْتُمْ قَوْلَ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، مِنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، یا لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، بِحَقِّ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، اِغْفِرْ لِمَنْ قالَ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، وَ احْشُرْنا فِی زُمْرَةِ مَنْ قالَ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِىٌّ وَلِىُّ اللَّهِ». از امیر مؤمنانعلیه السلام روایت شده که هر کس به قبرستان وارد شود و زیارت بخواند، خداوند متعال ثواب پنجاه سال عبادت به او عطا فرماید و گناه پنجاه سال او و پدر و مادرش را ببخشد. از پیغمبر خدصلى الله علیه وآله نقل است هر کس‏ هفت مرتبه سوره « اِنّا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ القَدْرِ» را نزد قبر مؤمنى بخواند، خداوند متعال فرشته‏اى را نزد قبر او مى‏فرستد که پرستش خدا کند، و ثوابش را به نام آن میت مى‏نویسد. پس چون روز قیامت شود، به هر هولى از اهوال قیامت برسد، خداوند آن هول را از او بر طرف کند، تا این که داخل بهشت شود.

 زیارت وداع ائمه بقیع علیهم السلام‏ مرحوم شیخ طوسى و سید بن طاووس گفته‏اند که چون خواستى ائمه بقیع را وداع کنى، بگو: «اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ اَئِمَّةَ الْهُدى‏ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ ، اَسْتَوْدِعُکُمُ اللَّهَ وَ اَقْرَأُ عَلَیْکُمُ السَّلامَ ، آمَنَّا باِللَّهِ وَ باِلرَّسُولِ وَ بِما جِئْتُم بِهِ وَ دَلَلْتُمْ عَلَیْهِ ، اَللَّهُمَّ فَاکْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِینَ». پس دعا بسیار کن و از خداوند بخواه که بار دیگر تو را به زیارت ایشان برگرداند و این آخرین عهد و زیارت تو نباشد.