فضیلت توبه و توبه کننده

سخنان آقای رحمن قامیشه درخصوص فضیلت توبه و توبه کننده در پنجمین جلسه کاروان .....

به نام خدا

بحث توبه واستغفار

هر انسان مسلمان نیاز شدید به این دو موضوع دارد که

1-خطاهایش محوگردد.

2-گناهانش بخشوده شوند.

پس انسان از خطا وگناه خالی نیست؛زیرا او بر حسب اقتضای ساختار انسانی اش با دوعنصر مختلف ترکیب یافته است .

1-عنصر مادی وزمینی .

2-عنصرمعنوی وآسمانی .

که اولی اورا پایین می آورد ودومی آن را بالامی کشاند.اولی امکان دارد انسان را به پستی حیوانی برد ودیگری عنصرمعنوی امکان دارد اورا به مقام ملائکه وبالاتر از آن صعود کند .وچون هر انسان درمعرض خطا وگناه قرار دارد بنابراین برای محووپوشاندن خطاهایی که از او سرزده است به توبه نصوح وخالص نیاز مند است.

باتوجه به این حدیث از پیامبر (ص)که میفرماید. کُلُکُم خَطائونَ وَخَیرالخطائینَ التوابونَ ( همه شما خطا کارانید وبهترین خطا کاران توبه کارانند)

قرآن در بعضی از آیات مشرکان را به توبه وبازگشت به درگاه خدا وند دعوت میکند ودروازه رحمت را به آنان می گشاید تا آنان هم به گروه جامعه اسلامی بپیوندند.  

        فضیلت توبه وتوبه کننده

خداوند متعال راجع به تشویق وترغیب در عمل توبه در سوره بقره آیه 222میفرماید

(إنَ اللهَ یُحبُ التوابینُ وَیُحبُّالمُتَطَهرینَ) هماناخداوندتوبه کاران وپرهیز کاران را دوست دارد. 

همچنین خداوند درسوره ی فرقان آیه ی (68-70) در باره ی توبه کنندگان وعده بهشت هایی را به توبه کنندگان می دهد که در آن جا با تحیّت وسلام یکدیگر را ملاقات میکنند وبا دریافت منازل ومقامی عالی تا ابد در آن جا جاویدان باقی می مانند.

ونیزدر باره وسعت مغفرت ورحمت پروردگار نسبت به توبه کننده گان خداوند متعال در سوره زمر آیه 53 می فرماید:

(قل یا عبادِیَ اَلَذینَ أسرَفوا عَلَی أنفُسِهِم لَا تَقنَطُوا مِن رَحمَةِ اللهِ إنَّ اَللهَ یَغفِرُاَلذُّبَ جَمیعاً إنَّهُ هوَالغَفورُاَلرَّحیم) بگوای بندگان من که بر خویشتن زیاده روی روا داشته اید از رحمت خدا نومید مشوید ودر حقیقت خدا همه گناهان رامی آمرزد که اوخود آمرزنده مهربان است.

این آیه در توبه را کاملاًبر روی هر گناهکاری بازنموده است هرچند کثرت گناه او به کرانه آسمان هم رسیده باشد .زیرا پیامبر اسلام (ص) می فرماید :

(لو أخطاتم حتی تبلغ خطایاکم السماء ثم تبتم کتاب علیکم) اگر آن قدر خطاکنید که خطاهایتان به آسمان برسد وسپس توبه کنید خداوند توبه شمارا می پذیرد.

قرآن حاوی آیات زیادی است که بیان می دارند در صورت صحت ودرستی توبه توبه کنندگان مشمول مغفرت خدا قرار خواهند گرفت ،زیرا رحمت وسیع پروردگار در حق گناه کار هر چند گناهش بزرگ باشد به تنگ نخواهد آمد . ازاین روست که خداوند در قرآن تائبین را بشارت میدهد ومی فرماید : (ألَم یَعلَموا أنَّ اللهَ هوَیَقبَلُ اَلتَّوبةَ عَن عِبادِهِ وَیأخُذُ اَلصَّدَقَتِ وأَنَّاللهَ هُوَالتَّوابُ اَلرَّحیمُ) آیا ندانسته اند که تنها خداست که از بندگانش توبه را می پذیرد و صدقات را میگیرد وخداست که خود توبه پذیر مهربان است.

همچنین خدا وند در وصف ذات خود در سوره غافر آیه 3 می فرماید :

(غَافِرِالذَّنبِ وقَابِلِ التَّوبَ ) آمرزنده گناه وتوبه.

قرآن در یازده مورد خداوند متعال را با صفت ((التواب )) توصیف می کند .از جمله در دعای ابراهیم (ع) واسماعیل (ع) بیان شده است :

( وتُب عَلَینَا إنَکَ أنتَ التَّوابُ الرَّحیمُ) وبرما ببخشای که تویی توبه پزیر مهربان )

از این رو مشخص می شود که حتی پیامبران نیز توبه کرده واز خداوند در خواست بخشش وعفو نموده اند . درگفتار موسی (ع) نسبت به بنی اسرائیل ویا در توبه یونس (ع) که از قوم خود جداشد ورفت . ویا در حدیث آمده که حضرت محمد (ص) در طول شب وروز صد با ر توبه کرده واز خدا در خواست بخشش نموده است . پس برای ما هر لحظه که برگردیم و توبه کنیم زود است وامید است .هرگاه متوجه لغزش وگناه شدیم هرچند کوچک ویا بزرگ خوب است برگردیم وتوبه کنیم تامورد لطف ورحمت خدا قرار گیریم . انشاءالله  

عناصر تشکیل دهنده یک توبه حقیقی

امام غزالی وسایرین بیان می دارند که: توبه حقیقی که خداوند تمام مسلمانان را بدان دستور داده (به امید اینکه رستگار شوند) باید از جنس توبه نصوح یعنی خالص باشد وآن توبه مورد سفارش پروردگار است . که از سه عنصر یا عامل تشکیل شده است .

1-عامل ادراکی ویا معرفت شناختی

اولین عنصر تشکیل دهنده توبه همان عامل ادراکی ومعرفت شناختی  است که در معرفت انسان نسبت به خطا ولغزش هنگام وقوع نافرمانی پروردگارش در او به وجود میاد

( لاتقنَطوا مِن رَحمَةِ اللهِ اِنَّ اللهَ یَغفِرُالذنوبَ جَمیعَاً

2-عامل وجدانی وارادی

دومین عامل توبه عنصر یا عامل روانی است یعنی آنچه متعلق به وجدان واراده است . این عنصر گذشته وآینده توبه کننده را تر سیم ومورد ملاحظه قرار می دهد .

الف –ندامت شدید (الندمُ توبه ) بیانگر این مطلب است . زیرا همهمترین ارکان توبه ندامت وپشیمانی است. همان طور که میگوییم ( الحجُ عرفه )حج همان عرفه است یعنی مهمترین ارکان حج همان عرفه است .

وحتی بعضی از عالمان معتقدند برای تحقق توبه ندامت وپشیمانی کافی است .زیرا ندامت دو رکن دیگر (عزم واجتناب ) را بدنبال دارد.

3-جوانب عملی در توبه

توبه صحیح وخالص در این است که شخص توبه کننده در خود علم وآگاهی نسبت به مقام خداوند متعال وحقوق عظیم ونعمتهای سر شار او به بندگانش را احساس نماید وهمچنین از آگاهی ومعرفت وزیان گناهان وخطاهادر دنیا وقیامت که سود حجابی میان بنده وپروردگار ومانع وصول انسان به سوی اخلاص ورستگاری جاوید برخوردار باشد .و آیه:در بیانگر

        این موضوع است.

(فَمَن زُحزِحَ عَنِ النارِوَاُدخِلَ الجَنَّةَ فقَد فازَ ) پس هرکه را از آتش به دور دراند ودر بهشت درآورند قطعاً کامیاب شده است.

وباز توبه دارای یک جنبه ویا عنصر قلبی ووجدانی است که از یک طرف بیانگر آتش پشیمانی وسوختن هیزم گناهان ونمایشگر اشکهای تأسف بار وشستشو دهنده ی گردوغبار گناه واشتباهات است. واز طرف دیگر با وجود همه ی عوامل محرک ووسوسه ها دارای یک عزم واراده صادقی است که امکان بازگشت به سوی گناه مورد توجه رابه صفرخواهد رساند.