سیره ام المومنین زینب بنت خزیمة

 ام المومنین زینب بنت خزیمة بن حارث بن عبدالله بن عمرو بن عبدمناف بن هلال بن عامر بن صعصعه عامری پنجمین همسر پیامبر اکرم (ص) به لحاظ ترتیب زمانی و از جمله پنج همسر قریشی ایشان می باشند

 ام المومنین زینب بنت خزیمة بن حارث بن عبدالله بن عمرو بن عبدمناف بن هلال بن عامر بن صعصعه عامری پنجمین همسر پیامبر اکرم (ص) به لحاظ ترتیب زمانی و از جمله پنج همسر قریشی ایشان می باشند. (1)

ابن عبدالبر به نقل از ابی الحسن جرجانی نسب ایشان را خواهر میمونه بنت حارث همسر مکرمه رسول خدا(ص) معرفی کرده ؛ ولی (2) ابن حبیب بغدادی برادران و خواهران مادری ایشان را چنین برمی شمارد: ام الفضل لبابه کبری بنت حارث همسر عباس عموی پیامبر(ص) مادر ابن عباس و لبابه صغری همسر ولید بن مغیره، مادر خالد بن ولید و عزة بنت حارث. سپس به ذکر نام خواهران مادری زینب بنت خزیمه پرداخته چنین برمی شمارد ، میمونه بنت حارث، اسماء بنت عمیس همسر جعفر بن ابیطالب و سلامه(سلمی) بنت عمیس همسر حمزه بن عبدالمطلب. (3)

زندگی زینب قبل از ازدواج با پیامبر صلی الله علیه وسلم

 ام المومنین زینب بنت خزیمه سیزده سال قبل از بعثت پیامبر (ص) به دنیا آمدند. مؤرخین نوشته اند که ایشان قبل از ازدواج با پیامبر رحمت (ص) با عبدالله بن جحش ازدواج کرده بودند؛ لیکن عبدالله در جنگ احد به شهادت رسیدند .

برخی از مورخین گفته اند که او با طفیل بن حارث ازدواج کرده بود اما طفیل او را طلاق داده و برادر طفیل ، عبیده بن حارث مطلبی با او ازدواج کرده بود که ایشان در جنگ بدر و یا احد به شهادت رسیدند .

 ام المومنین زینب با از دست دادن همسر خود به شدت غمگین شده بودند و شهید شدن همسرشان مصیبت بزرگی را برای جناب زینب در پی داشتند ، زیرا جناب زینب که از مکه به مدینه مهاجرت کرده بودند در این زمان خودشان را تنها در مدینه حس می کردند .

ازدواج با رسول خدا (ص)

مدتی پس از شهادت همسر  ام المومنین زینب ، رسول خدا(ص) از ایشان خواستگاری کردند . ایشان نیز اختیار کار خویش را به خود حضرت سپردند؛(4) زیرا در مدینه کسی را نداشتند که ولی امر ایشان باشند فلذا حضرت ختمی مرتبت (ص) را بهترین سرپرست و ولی امر خویش می دانستند .

پیامبر(ص) گواهانی را فرا خواندند (5) و ایشان را به همسری خود در آوردند .(6) پیامبر (ص) مبلغ چهار صد درهم به عنوان مهریه به  ام المومنین زینب دادند و برای وی اتاقی مانند دیگر اتاق های همسران شان ساختند. بدین سان جناب زینب به عنوان همسر پیامبر (ص) به خانه پیامبر اکرم (ص) آمده و در آنجا سکنی گزیدند .

این ازدواج بیست روز پس از ازدواج رسول خدا (ص) با  ام المومنین حفصه دختر عمر بن خطاب (7) در رمضان المبارک سال سوم هجری و در سی و یکمین ماه هجرت صورت گرفت. (8) برخی از مورخین بر این باورند که ازدواج رسول خدا (ص) با  ام المومنین زینب بنت خزیمه هفت سال پس از رحلت حضرت خدیجه (س) صورت گرفته است. (9)

سخاوت ام المؤمنین زینب بنت خزیمه و لقب ام المساکین

 ام المومنین زینب بنت خزیمه را بخاطر عطوفت و مهربانی با مساکین و فقرا ام المساکین( مادر بیچارگان و بینوایان ) لقب داده بودند ، زیرا ایشان هر مستمند و نیازمندی را که احتیاج به کمک داشت را مورد تفقد قرار می دادند. (10) البته ایشان به خاطر دارا بودن خصلت های پاک انسانی در دوران جاهلیت نیز به همین لقب شهره بودند (11) و هنگامی که دین رحمت یعنی اسلام آمد، یکی از تعالیم حیات بخش آن همان بود که جناب زینب از نظر اخلاقی به آن پایبند بودند ، یعنی ، کمک و نیکی با فقرا و دستگیری مستمندان .

یکی از مؤرخین می گوید: او از بس که با مردم خوبی می کرد ام المساکین خوانده می شد. صدقات فراوانی به فقرا می داد و با آنها نیکی و احسان میکرد. او را ام المساکین می گفتند چون به مستمندان زیادی غذا می داد.

رحلت زود هنگام ام الموءمنین زینب بنت خزیمه و جدائی از رسول الله (ص)

بخاطر رحلت زودرس جناب زینب ، شناخت کمتری نسبت به دیگر همسران رسول الله (ص) در مورد ایشان وجود دارد. زیرا که کوتاهی عمرشان در همجواری نبی اکرم(ص) موجب گردید ، که مورخان و سیره نویسان در مورد درج سیره این بانوی جلیل القدر سکوت کرده و یا در اثر غفلت نامی از ایشان برده نشود.

عده ای رحلت ایشان را هشت ماه پس از ازدواج با رسول خدا(ص) و در ربیع الثانی سال چهارم هجری دانسته اند ،(12) و برخی دیگر نیز طول مدت زندگی مشترک با رسول الله (ص) را دو و یا سه ماه بیشتر ذکر نکرده اند.(13) بهمین دلایل جناب زینب بنت خزیمه را می توان جزء معدود همسران رسول خدا(ص) برشمرد که روایتی از ایشان در کتب راویان و محدثین نقل نشده است.

ام المؤمنین زینب بنت خزیمه در جوانی و در سن حدودا سی سالگی در مدینه النبی دار رحلت فرمودند .(14)

پیامبر گرامی (ص) شخصا بر پیکر ایشان نماز گزارده و او را در جنت البقیع به خاک سپردند .(15)

گذشته از اینکه او و حضرت خدیجه(س) تنها زنان پیامبر(ص) بودند که در زمان حیات پیامبر(ص) از دنیا رفتند مورخان او را نخستین همسر از همسران رسول خدا(ص) می دانند که در مدینه رحلت فرموده اند.

________________________________________

پی نوشت :

(1)- ابن عبد البر؛ الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، چاپ اول، 1992،ج4، ص1853

(2)- الاستیعاب، ج4، ص1853

(3)- ابن حبیب بغدادی؛المحبر، تحقیق ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الافاق الجدیده، بیتا، ص106- 109

(4) - تاریخ طبری، پیشین،ج11، ص596 و ابن عساکر؛ تاریخ دمشق، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1415،ج3، ص206

(5) - طبقات الکبری ، ص91

(6) - السیرة النبویه، ج2، ص648

(7) - ابن قتیبه؛ المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، 1993، ص158

(8) - طبقات الکبری، پیشین، ص91 و ذهبی تاریخ اسلام

(9) - الاستیعاب، ج1، ص46

(10) - ابن هشام؛ السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ، بیروت، بی تا،ج2، ص648

(11) - طبقات الکبری، پیشین، ص91

(12) - نهایة الإرب ، پیشین، ص178

(13) - تاریخ خلیفه، تحقیق فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1995، ص27

(14) - المنتظم، ص210 و طبقات الکبری، پیشین، ص92

(15) - تاریخ طبری، ج11، ص5

96