برخی از نقاط ضعف شیاطین را بشرح زیر تقدیم می داریم.
1- جن و شیاطین بر بندگان صالح تسلط ندارند
خداوند متعال قدرت و توانی را به شیطان نداده است که با اجبار و اکراه مردم را به کفر و گمراهی بکشاند:
الإسراء: ٦٥:(بیگمان سلطه‌ای بر بندگان (مخلص و مؤمن) من نخواهی داشت، و همین کافی است که (ایشان در پناه خدایند و) پروردگارت حافظ و پشتیبان (این چنین بندگان) است) .
سبأ: ٢١ :(شیطان هیچ گونه قدرتی بر آنان نداشت (تا با آن بتواند ایشان را به پیروی از خود وادارد . تنها کاری که از دست او ساخته است، وسوسه بوده و این هم بدو داده نشده است) مگر بدان خاطر تا بدانیم که چه کسی به آخرت ایمان می‌آورد، و چه کسی درباره آن متردّد می‌ماند).
معنی و مفهوم آیه این است که شیطان راهی برای تسلط بر بندگان در دست ندارد. ایشان نه از راه حجت و دلیل و نه از راه قدرت و زور چنین توانی در دست ندارد؛ شیطان خود نیز متوجه این واقعیت شده:
الحجر: ٣٩ - ٤٠ :(گفت: پروردگارا! به سبب این که (به خاطر این انسان) مرا گمراه ساختی، (معاصی و اعمال زشت را) در زمین برایشان می‌آرایم و جملگی آنان را گمراه می‌نمایم. مگر بندگان گزیده و پاکیزه تو از ایشان. (که چون دلهایشان به یاد تو آباد است، تلاش من در حق آنان بر باد است)).
شیطان بر بندگانی سلطه دارد که به کفر او راضی هستند و با طیب خاطر از وی پیروی می کنند.
الحجر: ٤٢ :(بیگمان تو هیچ گونه تسلّط و قدرتی بر بندگان من نداری، مگر آن گمراهانی که (به وسوسه تو گوش فرا بدهند و) به دنبال تو راه بیفتند).
شیطان روز قیامت خطاب به پیروان خود که آنان را گمراه کرده و به نابودی کشانده است، می‌گوید:
إبراهیم: ٢٢ :(و من بر شما تسلّطی نداشتم (و کاری نکردم) جز این که شما را دعوت (به گناه و گمراهی) نمودم و شما هم (گول وسوسه مرا خوردید و) دعوتم را پذیرفتید).
سلطان و قدرتی که شیطان در دست دارد این است که آنان را برای گمراهی و بی راهه رفتن آماده می‌کند، بگونه ای که آنان را به شرک و کفر تحریک می نماید.
شیطان بنا به دلیل و حجت دوستانش را فرا نمی‌خواند، بلکه بنا به دعوتی محض او را اجابت کرده اند . چون دعوت شیطان موافق با اغراض و خواسته های آنان بوده است. پس دوستان شیطان کسانی هستند که علیه خود کمک گرفتند، چون با وی موافقت نموده‌اند و از وی تبعیت کرده‌اند. وقتی آنان خود را حواله شیطان کرده و تسلیم او شدند، خداوند بعنوان مجازات شیطان را بر آنان مسلط کرد . خداوند هرگز شیطان را بر بندگان خود مسلط نمی کند تا اینکه بنده خود به وسیله‌ی شرک و پیروی از شیطان دَرِ تسلط وی را بر خود نگشاید، آنگاه از جانب خداوند بر او مسلط می شود.
شیطان در اثر گناهان بر مؤمنین مسلط می شود
در روایات آمده که خداوند همراه قاضی است مادام که قاضی ستم نکرده باشد، هرگاه قاضی ستم کند از وی اظهار برأت نموده و شیطان را بر وی مسلط می کند.(حاکم وبیهقی، صحیح الجامع 2/130)
2- هراس شیطان از بعضی بندگان و فرار کردنش در برابر آنها
وقتی بنده به معنی صحیح کلمه مسلمان شود، ایمان در دل او جای پیدا کند و پای بند حدود و ضابطه خداوند باشد، آنگاه شیطان از وی هراس داشته و فرار می کند. رسول الله ص درباره حضرت عمر چنین نیز فرموده است:
«انی لانظر الی شیاطین الجن والانس قد فروا من عمر»
(من شیطان جن و انس را می بینم که از عمر فرار می کنند).( صحیح /ترمذی: 3/206 شماره: 2914)
در صحیح بخاری از حضرت بن ابی وقاص آمده است: رسول الله ص خطاب به حضرت عمر t فرمود:«والذی نفسی بیده ما لقیک الشیطان سالکاً فجاً الا سلک فجاً غیر فجک»
(سوگند به ذات کسی که جان من در دست وی است، ای عمر! هرگاه شیطان تو را در یک مسیر ببیند، راهش را تغییر داده و مسیر دیگری رش می‌پیماید).(بخاری: 6/339 شماره: 3494)
این ترس و فرار شیطان منحصر به عمر t نیست، بلکه هر کس که ایمانش قوی باشد، بر شیطان چیره می شود و او را ذلیل می کند، در حدیث در این باره چنین آمده است:
« إن المؤمن لینصی شیطانه کما ینصی أحدکم بعیره فی السفر » - رواه احمد–
(مؤمن، پیشانی شیطان را می گیرد و او را مهار می کند، همانطور که انسان شتر متمرد را می گیرد، آن مهار می کند و بر آن غالب می شود) .
حتی گاهی مسلمان قرینش (جنی که همواره با وی همراه است) تحت تاثیر قرار می دهد و او را تسلیم خود می کند. امام مسلم در صحیح خود از حضرت عبدالله بن مسعود روایت می کند که پیامبر ص فرمود:« ما منکم من أحد إلا وقد وُکّل به قرینه من الجن وقرینه من الملائکة)، قالوا: وإیاک یا رسول الله؟ قال: (وإیای، إلا أن الله أعاننی علیه فأسلم، فلا یأمرنی إلا بخیر».
(بر هر کدام از شما همراهی از جن ها و همراهی از فرشتگان گماشته شده است. سؤال شد: بر شما نیز ای رسول خدا؟ فرمود: آری. البته خداوند در برابر او مرا یاری کرده، و مسلمان شده است، پس جز به کارهای خیر مرا امر نمی‌کند).( مسلم: 4/2167 شماره: 2816)
3- جنیان برای حضرت سلیمان مسخر بودند
خداوند متعال از جمله آنچه برای حضرت سلیمان u مسخر کرده بود، جن ها و شیاطین بودند. جن و شیاطین برای حضرت سلیمان کار می کردند و حضرت سلیمان هر کدام را که معصیت می کرد عذاب می داد و راهی زندان می کرد:
ص: ٣٦ - ٣٨ :(پس ما (دعای سلیمان را برآورده کردیم و) باد را به زیر فرمان او درآوردیم . باد برابر فرمانش به هر کجا که می‌خواست، آرام حرکت می‌کرد. و به زیر فرمان او درآوردیم همه بنّاها و غوّاصان دیو را . و گروه دیگری از دیوها را در غل و زنجیر به زیر فرمان او کشیدیم (تا از فساد و اذیّت و آزارشان به مردم جلوگیری نماید)).
تسخیر جن و انس برای سلیمان با این شیوه این است که خداوند به دعای وی پاسخ داده آنگاه که رو به درگاه خداوند گفت:
ص: ٣٥ :(و حکومتی به من عطاء فرمای که بعد از من کسی را نسزد (که چنین سلطنت و عظمتی داشته باشد)).
این دعا همان دعایی است که حضرت رسول الله ص را از بستن و اسیر کردن جن منع کرد، آنگاه که شعله آتشی را آورده و می خواست آن را به صورت رسول الله ص بیندازد. در صحیح مسلم از حضرت ابی الدرداء روایت شده که رسول الله ص بلند شد، شنیدیم که می گفت:«اعوذ بالله منک» از شر تو به خدا پناه می برم. بعد سه بار فرمود: «العنک بلعنة الله» لعنت خدا را بر تو می فرستم و دستش را چنان دراز کرد که گوئی چیزی را می گیرد.
وقتی از نماز فارغ شد عرض کردیم: ای رسول خدا! چیزی را از تو شنیدیم که قبلاً در نماز چنین چیزی را از تو نشنیده بودیم و تو را دیدیم که دستت را دراز می کردی. رسول الله ص فرمود:
« إن عدوّ الله إبلیس جاء بشهاب من نار لیجعله فی وجهی، فقلت: أعوذ بالله منک ثلاث مرات، ثم قلت: ألعنک بلعنة الله التامة، فلم یستأخر ثلاث مرات، ثم اْردت أخذه، والله لولا دعوة أخینا سلیمان لأصبح موثقاً یلعب به ولدان أهل المدینة».
(شیطان دشمن خداوند، شعله ای از آتش را آورده بود تا آن را به صورت من بیاندازد. سه بار گفتم: از شر تو به خدا پناه می برم. بعد سه بار گفتم: لعنت خدا را بر تو می فرستم. او عقب نرفت، بعد خواستم او را بگیرم و اسیرش کنم. بخدا سوگند اگر دعای برادرم سلیمان نبود، او را اسیر میکردم و بچه های مدینه با او بازی می کردند). این جریان بیش از یک بار به وقوع پیوسته است.
4- جن ها از ارائه معجزات عاجزند
جن و شیاطین از ارائه معجزه‌ای که انبیاء برای تأیید نبوت خویش نشان داده‌اند، عاجز و ناتوانند.
وقتی بعضی از کفار مدعی شدند که قرآن ساخته و پرداخته شیاطین است، خداوند متعال فرمود:
الشعراء: ٢١٠ - ٢١٢ :(این قرآن را شیاطین فرو نیاورده‌اند (و بلکه جبریل آن را فرو آورده است). (اصلاً این کار) ایشان را نسزد، و توانائی (چنین کاری را) ندارند. قطعاً ایشان از گوش فرا دادن (به فرشتگان و دریافت پیام آسمانی از ایشان) محروم و برکنارند) .
خداوند بوسیله قرآن جن و انس را به مبارزه طلبیده است:
الإسراء: ٨٨ :(بگو: اگر همه مردمان و جملگی پریان گرد آیند و متّفق شوند بر این که همچون این قرآن را (با این شیوه‌های دلربا و معانی زیبا بسازند و) بیاورند، نمی‌توانند مانند آن را بیاورند و ارائه دهند، هرچند هم برخی از ایشان پشتیبان و مددکار برخی دیگر شوند (چرا که قرآن کلام یزدان و معجزه جاویدان آفریدگار است و هرگز از معلومات محدود آفریدگان چنین چیزی ساخته نیست)) .
5- جن و شیاطین نمی توانند در خواب کسی خود را به شکل رسول الله ص درآورند
شیاطین از اینکه در خواب کسی خود را به شکل رسول الله ص در بیاورند، عاجز و ناتوانند: در حدیث ترمذی به ورایت حضرت ابوهریره t از رسول الله ص چنین آمده است:
« من رآنی فإنی أنا هو، فإنه لیس للشیطان أن یتمثل بی».(هر کس مرا در خواب ببیند، او در واقع مرا دیده است، زیرا شیاطین نمی توانند خود را به شکل و صورت من دربیاورند).( سنن ترمذی: 2/260)
در صحیحین از حضرت انس t روایت شده که رسول اکرم ص فرمود:
« من رآنی فی المنام فقد رآنی، فإن الشیطان لا یتمثل بی »
(هر کس مرا در خواب ببیند، مرا دیده است، زیرا شیطان نمی تواند خود را به شکل و صورت من در بیاورد).
از ظاهر احادیث چنین استنباط می شود که شیطان نمی تواند به شکل و صورت واقعی رسول الله ص خود را بیاورد، و این چیز مانع این نیست که خود را بشکلی در آورد و چنان وانمود کند که رسول الله ص است . این نکته ای است که ابن سیرین از امام بخاری آن را نقل می کند.( صحیح بخاری: 12/383)
بنابر این از حدیث مذکور نمی توان استنباط کرد مبنی بر اینکه هر کس رسول الله ص را در خواب ببیند، قطعاً او رسول الله ص را دیده است. خیر، جز در صورتی که خصوصیات و ویژگی های شخصی که در خواب دیده است، با صفات رسول الله ص که در احادیث آمده اند موافق باشند. بسیاری رسول الله ص را در خواب دیده اند، اما با صفات و ویژگیهائی که برای رسول الله ص نقل شده اند، مخالف بوده است.
6- جن ها نمی توانند از حدود مشخصی در فضا فراتر روند
خداوند می فرماید : الرحمن: ٣٣ - ٣٥ :(ای گروه پریها و انسانها! اگر می‌توانید از نواحی آسمانها و زمین بگذرید، بگذرید، ولیکن نمی‌توانید بگذرید مگر با قدرت عظیم (مادی و معنوی). پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟! آتش بی‌دود و مِس گداخته به سوی شما روانه می‌گردد و بر سر شما ریخته می‌شود، و شما همدیگر را نمی‌توانید یاری بدهید) .
پس جن و شیاطین با وجود قدرت و توان و سرعت حرکتی که دارند، نمی توانند از حدود مشخصی فراتر روند و اگر خواسته باشند چنین بکنند، از بین خواهند رفت.
7- دری که با یاد خدا بسته شده، جن ها نمی توانند آن را باز کنند
امام بخاری در صحیح خود از حضرت جابر بن عبدالله t روایت می کند که رسول الله ص فرمود:
« إذا کان جنح اللیل – أو أمسیتم – فکفوا صبیانکم، فإن الشیاطین تنتشر حینئذٍ، فإذا ذهب ساعة من اللیل فحلوهم، وأغلقوا الأبواب، واذکروا اسم الله، فإن الشیطان لا یفتح باباًَ مغلقاً».
(وقتی تاریکی شب فرا می رسد یا موقع شام شود، کودکانتان را در منازل نگاه دارید، زیرا شیاطین در این لحظات پخش می شوند. وقتی پاسی از شب می گذرد، آنگاه کودکانتان را آزاد بگذارید و درها را ببندید و موقع بستن درها نام خدا را بگویید، زیرا شیاطین نمی توانند، درب بسته ای را باز کنند).( بخاری: 6/350 – 10/88 شماره: 3304)
و در عبارت مسلم از حضرت جابر t چنین آمده است:
« غطوا الإناء، وأوکوا السقاء، وأغلقوا الباب، وأطفئوا السراج، فإن الشیطان لا یحلّ سقاءً، ولا یفتح باباً، ولا یکشف إناء».
(ظروف را بپوشانید، دهنه مشک ها را ببندید، درهای خانه را قفل کنید (ببندید)، زیرا شیطان مشک بسته را باز نمی کند، درب بسته ای را باز نمی کند و ظرف پوشیده را مکشوف نمی کند).( صحیح مسلم: 3/1594 شماره 2012)
