بانک حج

بانک حج زمینه‌ای برای کاستن هزینه‌های حج و باعث تقویت اقتصاد ملی می‌شود

یکی از اقتصادانان کشور اظهار داشت: سازمان حج با استفاده از بانک حج می‌تواند سپرده‌های متقاضیان حج را در اموری مرتبط با حج وعتبات سرمایه گذاری کند که این سرمایه گذاری باعث دو چندان شدن منافع متقاضیان حج می‌شود. از جهتی باعث کاسته شدن هزینه ها حج می‌شود و از جهت دیگرباعث پرداخت سود مناسب به سپرده‌های متقاضیان حج خواهد شد.

دکتر محمد جواد توکلی عضو هیئت علمی موسسه آموزشی ‍پژوهشی امام خمینی درگفت‌وگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی حج گفت: بانک حج ایده‌ایست که قبلا هم مطرح شده و هدفش این بوده که بوسیله بانک حج و گرفتن س‍پرده‌ها سازمان حج بتواند مستقلا در همان زمینه‌های حج سرمایه گذاری کند تا بتواند این گونه منابع مالی برای خودش تامین کند که این ایده نکات مثبت و نکات منفی دارد.

وی گفت: سابقه مسائل مالی حج باعث شده که این ایده مطرح شود. حج و عمره و همچنین عتبات سال‌هاست که باعث میلیارد‌ها ریال گردش مالی در بانک‌ها می‌شوند. سپرده‌هایی که مردم نزد بانک‌ها می‌گذارند دو صورت داشته یا به نام خودشان س‍پرده باز می‌شده یا به نام سازمان حج، قبلا این سپرده‌ها در یک حساب به نام سازمان حج بوده اما در حال حاضر سپرده‌ها به نام خود متقاضیانی است که برای حج ثبت‌نام می‌کنند.

بانک‌ها به تعهدات خودشان در قبال سپرده گذاران حج عمل نکرده‌اند
عضو هیئت مدیره انجمن اقتصاد اسلامی حوزه ادامه داد: در سال‌های اخیر بانک‌ها به تعهدات خودشان در قبال سپرده گذاران حج عمل نکرده‌اند. به نظر می‌رسد از زمانی که سپرده‌ها به نام متقاضیان حج افتتاح می‌شوند سودی که بانک به این سپرده‌ها می‌‌دهد غیر متعارف و کمتر از سودی است که به سپرده‌های دیگر می‌دهد. با وجود اینکه سپرده‌های زائران حدود ۵ سال نزد‌ بانک‌ها می‌ماند؛ اما سود اعلام شده توسط بانک برای سپرده‌های حج تمتع کمتر از آن چیزی است که باید به سپرده‌های ۵ ساله پرداخت کنند.

وی گفت: زمانی که سود کمتری به سپرده‌ گذاران حج تعلق بگیرید منافع بانک مقدم بر منافع مشتری و متقاضیان حج می‌شود و این خلاف عدالت توزیعی در اسلام است و منافع سپرده‌ها به بانک‌ها می‌رسد و سپرده گذاران حج متضرر می‌شوند.

توکلی بیان کرد: یکی از مزیت‌های بانک حج این است که سازمان حج می‌تواند بوسیله بانک حج، مدیریت بهتری بر سپرده‌های حج داشته باشد از طرفی حقوق سپرده‌ گذاران را تامین می‌کند واز طرف دیگر سازمان می‌تواند وجوه سپرده گذاری شده را در زمینه‌های مرتبط با حج سرمایه گذاری کند.

بازارهای مرزی برای خرید سوغات زائران بسیار ایده مطلوبی است

وی گفت: ایجاد بازارچه‌های مرزی برای خرید سوغات زائران یکی از زمینه‌هایی که بسیار مطرح شده است و می‌تواند به اقتصاد کشور نیز کمک کند. سازمان حج می‌تواند با استفاده از بانک حج و سپرده‌های متقاضیان حج برنامه ریزی کند که واردات کالا در قالب زائران حج و عمره وعتبات بسیار محدود شود و زائران به جای خرید کالاهای غیر ایرانی، کالاهای تولید داخل در بازاچه‌های مرزی را خرید کنند.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی (ره) ادامه داد: در حال حاضر سیستم بانکی ممکن است هیچ تمایلی برای سرمایه گذاری در این حوزه‌ها نداشته باشد؛ اما سازمان حج با استفاده از بانک حج و نگاهی به سود‌آوری این بازارها می‌تواند زمینه این‌چنین بازاچه‌ّ‌های مرزی را فراهم کند.

وی تاکید کرد: افزون بر این بانک حج این توانایی را به سازمان حج می‌دهد که بتواند در مواردی سرمایه گذاری کند که باعث کاستن هزینه حجاج شود. سازمان حج کارهای خوبی در این زمینه کرده است مانند آشپزخانه‌هایی که در عربستان ایجاد شده است که این آشپزخانه‌ّ‌ها باعث صرفه جویی شده است. همچنین سازمان حج می‌تواند با ایجاد ساختارهای مناسب در قربانی و حمل و نقل و ... از منافع ملی و اقتصادی کشور حمایت کند و هم باعث کاستن هزینه‌های حج گزاران شود.

توکلی اضافه کرد: تجربه مدیریتی کشور نشان می‌دهد وقتی گردش مالی سازمانی زیاد شد به این سمت می‌رود که گردش مالی‌اش را خودش مدیریت کند شاید آخرین نمونه بانک شهر باشد که شهرداری به خاطر گردش مالی‌ زیادش این بانک را ایجاد کرده است.

وی ادامه داد: مهم‌ترین اعتراض وارد شده به تاسیس بانک حج این است که بانک حج عملا باعث ورود سازمان حج به حیطه مالی وغیر تخصصی او می‌شود و ممکن است به اهداف و فعالیت‌های سازمان حج لطمه بزند چرا که سازمان تا به حال به صورت تخصصی کار بانکی انجام نداده است و با ایجاد بانک حج سازمان حج وارد حیطه‌ای می‌شود که در تخصص او نیست. افزون بر اینکه بانک حج ممکن است باعث شود که سازمان حج از رسالت عبادی و معنوی‌اش دور شود. مساله کارایی بانک حج از دیگر معایبی است که برای بانک حج مطرح شده است. که آیا به طور کلی بانک حج کارآمدی و‌ کارایی خواهد داشت؟

بیشتر معایبی که برای ایجاد بانک حج مطرح شده است اساسی نیست

مدیر مسئول مجله معرفت اقتصادی تاکید کرد: به نظر می‌رسد بیشتر معایبی که برای ایجاد بانک حج مطرح شده است اساسی نیست و همه آنها با برنامه ریزی صحیح قابل حل است. ایجاد بانک حج همه ظرفیت‌های سازمان را از بین نمی‌برد بلکه فقط بخشی از ظرفیت‌های سازمان حج را معطوف خودش‌ می‌کند بنابراین سازمان حج می‌تواند با برنامه ریزی صحیح بانک حج ایجاد کند به نحوی که باعث ایجاد خللی به اهداف عبادی و معنوی نشود.

وی بیان کرد: از طرفی دیگر اگر سازمان حج بتواند این بانک را به عنوان یک بانک قرض‌الحسنه ایجاد کند و از سپرده‌هایی که متقاضیان نزد بانک می‌گذارند خدماتی به صورت قرض‌الحسنه به خود متقاضیان حج که تمکن مالی کافی برای انجام حج ندارند، ارائه کند بسیار موثرتر از این خواهد بود که این سپرده‌ها نزد بانک‌ها بماند درحالی که آنها نه تمایلی به ارائه تسهیلات به متقاضیان حج دارند و نه سود کافی به این سپرده‌ها می‌دهند.

ایجاد بانک قرض الحسنه حج راهکاری برای حل مشکل مالی حجاج است

توکلی در ادامه گفت: ایجاد بانک قرض الحسنه حج از جهتی می‌تواند به کسانی که تمکن مالی کمتری دارند کمک کند تا به حج مشرف شوند هرچند که بانک قرض‌الحسنه حج باعث ازبین رفتن برخی از سیاستگذاری‌های بانک مبنی بر سرمایه گذاری و کاستن از هزینه‌های حج وعمره می‌شود؛ اما به نظر می‌رسد که بتوان اینگونه برنامه ریزی کرد که بانک حج هم منافع ملی را تامین کند و هم منافع افراد ضعیفی که توانایی کمتری برای رفتن به حج و عمره دارند مخصوصا در شرایط اخیر که با بالا رفتن هزینه‌ّهای حج برخی از متقاضیان حج که قبلا مستطیع بودند دیگر مستطیع نیستند.

وی در پایان گفت: براین اساس می‌توان گفت کلیت ایده ایجاد بانک حج، ایده قابل قبولی است و می‌تواند با تقویت زیرساخت‌های اقتصادی حج به خصوص در زمینه‌هایی مثل سوغات باعث ایجاد ظرفیتی برای تقویت اقتصادی ملی شود. همین که بانک حج بتواند ورود کالاهای مسافرین حج را مدیریت کند و ان را در خدمت تولید کالاهای داخلی قرار دهد کمک قابل توجهی به اقتصاد ملی کرده است.البته برای تبیین ساختار آن احتیاج به تحقیق و پژوهش‌های زیادی است.