زمینه‌های وحدت اسلامی در قرآن و سنت

قرآن کریم، بدون شک کلام خداوند و وحی الهی است که توسط پیامبر اکرم (ص)، برای هدایت مردم و قرار دادن انسانها و جوامع بشری در مسیر وحدت و یگانگی و انسجام اسلامی ، به جهانیان عرضه و هدیه شده است.

 

چکیده

وحدت اسلامی، نه یک رؤیا و خیال بلکه باور و اعتقادی راسخ ریشه گرفته از آموزه ها و نصوص قرآنی و روایی و علما و اندیشمندان اسلامی باید این درس شیرین و لذت بخش الهی را بیاموزد و به آن عمل کنند.

این نوشتار نگاهی گذرا بر زمینه های وحدت اسلامی از دیدگاه قرآن و حدیث است.

وحدت، اسلامی یکی از آرزوهای شیرین و دیرین امت اسلامی است .هیچ مسلمان آگاه و دلسوزی نیست که شکوفایی دوبارة تمدن اسلامی و مجد و عظمت اسلام را نخواهد و تمام مسلمانان بر این باورند که یکی از عوامل مجد و عظمت اسلام و شکوفاییِ مجدّد تمدن بزرگ اسلامی، وحدت، همبستگی و انسجام همة نیروها و مذاهب اسلامی در سایة عمل به قرآن و بازگشت به قرآن است مسلمانان با این اتحاد و یکپارچگی می‌توانند در برابر قدرتهای استکباری بایستند و آنها را مغلوب نمایند.

قبل از آنکه زمینه‌ها، راهکارها، ضرورت و مبانی این بحث مورد بررسی قرار گیرد لازم و ضروری است که به این پرسش که مقصود از وحدت اسلامی چیست؟ پاسخ داده شود. یک تصوّر از وحدت این است که همة مسلمانان اعم از شیعه و سنّی دست از اعتقادات اختصاصی خود بر دارند و فقط به وجوه مشترک میان مذاهب اسلامی اعتقاد ورزند و بدان عمل کنند.

تصور دیگری که می توان ارائه داد این است که دیگر مذاهب از همان مذهب پیروی کنند. قطعاً مقصود از وحدت اسلامی این نیست که شیعه‌ها سنّی شوند و یا سنّی‌ها شیعه شوند و همة افراد مسلمان در سراسر جهان در عقائد و احکام و اصول و فروع و همة جزئیات دین، متحد و منسجم گردند بگونه‌ای که هیچ اختلاف نظری در اعتقادات و احکام فقهی در جامعة اسلامی وجود نداشته باشد، واقعیت اینست که مقصود از وحدت اسلامی، یکی کردن اعتقادات و یکنواخت کردن احکام عملی مذهب اسلامی نبوده و چنین چیزی در خارج امکان‌پذیر نخواهد بود.

مقصود از وحدت اسلامی این است که پیروان هر یک از مذاهب گوناگون اسلامی در عین حال که عقاید و احکام خاص آن مذهب را برای خود حفظ می‌کنند و به آنها پای‌بند هستند، در روابط اجتماعی و سیاسی و نظامی و اقتصادی و فرهنگی خود با مسلمین دیگر همسو و تابع مصالح عالیه اسلام و امت اسلامی باشند و براساس این برداشت از وحدت، امت اسلامی مقابل دشمنان اسلام همواره به صورت «ید واحده» عمل کنند. آیا چنین نظری امکان دارد؟ قطعاً امکان پذیر است و این درست مانند اجزای مختلف یک بدن است که هر یک از اعضاء با دیگری متفاوت است و هر یک نام و ویژگی های متفاوتی با همدیگر دارند و حتی وظایف و کارهای هر یک با هم متفاوت است ولی علی‌رغم این تفاوتها، همة آنها با همدیگر همکاری دارند و به هنگام بروز خطر همگی متحد و با انسجام کامل با خطر مقابله می‌کنند.

واقعیت این است که با توجه به وجوه مشترک فراوانی که مسلمانان در زمینه‌ مسائل اساسی و حتی مسائل فرعی که با همدیگر دارند، قطعاً وحدت اسلامی با معنایی که ارائه شد، امکان دارد و چنین وحدتی مستلزم وحدت نظر مسلمانان در همة مسائل اعتقادی و احکام عملی نیست و اصولاً وحدت نظر در کلیة مسائل اعتقادی و احکام نه تنها در میان شیعه و سنی عملاً امکان‌پذیر نیست بلکه حتی در میان مذاهب چهارگانه اهل سنت هم چنین چیزی ممکن نیست. زیرا اختلاف در بعضی از اعتقادات و احکام که نتیجة طبیعی اجتهاد و تفکر و اندیشة آزاد است نباید موجب جدائی و دوری قلوب مسلمانان از همدیگر شوند.

وحدت اسلامی حول محور دین و مشترکات اسلام، عامل مؤثر در پیشرفت مادی معنوی مسلمانان است. علما و اندیشمندان اسلامی با همفکری و آگاهی خود تلاش عمیق در جهت وحدت اسلامی در بین مسلمانان انجام دهند و موارد اختلاف را تا آنجا که ممکن است از بین ببرند و زمینه های وحدت اسلامی را در جهت ایجاد دوستی و هماهنگی و نزدیک کردن قلوب بیکدیگر در همة سطوح ایجاد نمایند.(1)

امام علی (ع) بزرگ منادی وحدت و انسجام اسلامی در این مورد می‌فرماید:

«امم پیشین تا مادامی که با هم «ید واحده» بوده‌اند همواره در حال پیشرفت و شکوفایی بوده و به عزت و اقتدار و خلافت و وراثت زمین نائل گشته، رهبر و زمامدار جهانیان شده‌اند. و از آن هنگام که خدا را فراموش کرده و به مادیگری روی آورده دچار خود برتر بینی و تعصبات قومی و فرقه‌ای و تشتت و پراکندگی گشته با هم به نبرد پرداخته‌اند؛ خداوند لباس کرامت و عزت و خلافت را از تنشان بیرون آورده و خیر و برکت و وفور نعمت را از آنان سلب و به ذلّت و استعمار مبتلا کرده است. به عنوان نمونه بنی اسرائیل در اثر تفرقه، کسراها و قیصرها بر آنان مسلّط شدند و آنها را به بردگی گرفتند، و از سرزمینهای آباد و کناره‌های دجله و فرات به بیابانهای کم گیاه و بی‌آب و علف تبعید کردند و به ذلّت و فقر و مسکنت و جهل و پراکندگی دچار ساختند. خداوند با نعمت پیامبر اکرم (ص) و اسلام، بنی اسماعیل و سایر مسلمانان را متحد و برادر ساخت و پر و بال کرامت خود را بر آنها گشود؛ نهرهای مواهب خود را به سویشان جاری گرداند، و آنان را به نعمت و قدرت و عظمت و عزّت رساند؛ و حکومتی پایدار نصیبشان ساخت بطوری که کسی قدرت در هم شکستن نیروی آنان را نداشت. متأسفانه پس از چنین هجرتی با شکوه، مسلمانان به احزاب و فرقه‌های گوناگون تقسیم شدند».(2)

وحدت اسلامی از دیدگاه قرآن

قرآن کریم، بدون شک کلام خداوند و وحی الهی است که توسط پیامبر اکرم (ص)، برای هدایت مردم و قرار دادن انسانها و جوامع بشری در مسیر وحدت و یگانگی و انسجام اسلامی ، به جهانیان عرضه و هدیه شده است.

به اعتقاد همة امت اسلامی قرآن کریم برخلاف سایر کتب آسمانی بدون تحریف و دست نخورده از گزند و توطئه‌های دشمنان اسلام، باقی مانده است و خدای متعال خود حافظ و نگهبان آن است: ﴿إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ﴾(3)

و این رمز جاودانگی قرآن کریم است و قرآن کریم و تعالیم آن برای همة مسلمانان دارای سندیت و اعتبار قطعی می‌باشد. قرآن کریم با تعابیر مختلفی بر وحدت و انسجام اسلامی تأکید نموده است و واژه‌های قرآنی در مورد وحدت اسلامی عبارتند از:

«واعتصموا[4]، اصلحوا[5]، رابطوا[6]، تعاونوا[7]، السلّم[8]، اصلاح بین الناس[9]، الّف بین قلوبکم[10]، امّة واحد[11]، اخوّت[12]، موّدت[13]».

به عنوان نمونه به یکی از آیات شریفه بطور اختصار اشاره می‌شود:

اعتصام به حبل الله اساس وحدت اسلامی

در قرآن کریم، بطور آشکار اعتصام به حبل الله، به عنوان پایه و اساس وحدت و انسجام اسلامی محسوب شده است که در شکل‌ها و قالب های مختلفی ظاهر می‌شود و بزرگترین محور وحدت و انسجام اسلامی یعنی الله، سبب اصلی و اول و آخر حیات و رشد و تعالی و توحید امت اسلامی، مبنا و اساس اعتصام، قرار گرفته است.

در آیة شریفه 103 آل عمران، با یادآوری نعمت اسلام و قرآن و حبل الله که بواسطة آن مسلمین صدر اسلام از دشمنی و تفرقه و اختلافات طولانی میان خود دست برداشته و در قلب‌هایشان الفت و موّدت و دوستی و احساس برادری و انسجام اسلامی ایجاد شده خدای متعال در قرآن کریم در این مورد می‌فرماید:

﴿وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللهِ جَمِیعاً وَلاَ تَفَرَّقُواْ وَاذْکُرُواْ نِعْمَتَ اللهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ اَعْدَاء فَاَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَاَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَاناً﴾(14)

(همگی به ریسمان خدا، تمسّک جویید، و پراکنده نشوید، و نعمتِ خدا را بر خودتان، به یاد آرید، آنگاه که دشمنان (یکدیگر) بودید، و (او) میان دلهای شما، الفت انداخت، پس به (برکتِ) نعمت او،‌ برادران (همدیگر) شدید...)(15)

در مورد شأن نزول آیة 103 آل عمران، چنین آمده که این آیه دربارة دو طایفة اوس و خزرج نازل شده که صد سال در میان آنها جنگ و اختلاف و کشمکش بوده و نسل اندر نسل در اوقات شب و روز میان آنها جنگ و برادرکشی بود تا اینکه خداوند پیامبر رحمت و مودّت را مبعوث به رسالت کرد و آنان به دین اسلام گرویدند و مسلمان شدند و از برکت اسلام و قرآن آن کینه و دشمنی طولانی از میان آنان رخت بر بست و با هم برادر شدند.(16)

در آیات دیگری از قرآن کریم، از اعتصام به حبل الله به عنوان «صراط مستقیم» نام برده شده و عاملین به آن، کسانی معرفی شده‌اند که در صراط مستقیم قدم نهاده‌اند. و در نتیجه کسانی که در راه وحدت و انسجام اسلامی قدم بر می‌دارند در صراط مستقیم قرار دارند و آیات شریفه ای که به این مفاد دلالت دارند عبارتند از: 101 آل عمران، 36 مریم، 64 زخرف، 175 نساء، 78 حج.

وحدت و انسجام اسلامی در سنت

کتاب و سنت، هر دو با هم، نزد همة مذاهب اسلامی، دو منبع اصیل و اساسی اسلام و احکام اسلامی می‌باشند، البته در این مقاله در مورد سنّت، با عنایت به حجیّت احادیثی که توسط افراد مورد اعتماد، در کتابهای معتبر شیعه و سنی نقل شده است،سخن خواهیم گفت.

پیامبر گرامی اسلام، از بعثت تا وفات، همواره در آموزش‌ها و تعالیم خود و در عمل، در جهت نفی تفرقه و اختلاف و تحکیم پایه‌های وحدت و انسجام اسلامی و اخوت و همدلی و همبستگی میان مسلمین و حتی تفاهم با غیر مسلمین غیر معارض از اهل کتاب و غیره، قدم برداشته است.

شعار اساسی توحید که پیامبر (ص) در آغاز دعوتش، اعلام نمود، به بهترین وجه گویای دعوت دو جانبة توحیدی، (که عبارت بود حضرت پیامبر از نفی معبودهای ساختگی که سرچشمة تفرقه‌ها و اختلافات بود و اثبات الله، که منشأ وحدت و یگانگی آن حضرت می باشد. حتی تا هنگام رحلت شان، در راه استقرار توحید و وحدت اسلامی و همبستگی مسلمین و از بین بردن ریشه‌های اختلاف و تفرقه تلاش کرد و حتی ایشان نگران بازگشت اختلافات قبیله‌ای و تفرقه در میان مسلمین بعد از رحلت شان بودند.

تعداد قابل توجهی از سخنان پیامبر گرامی اسلام (ص)، در جهت نفی تفرقه و نکوهش از آن و نهی مسلمین از امور تفرقه‌افکن و اختلاف برانگیز است.

از جمله پیامبر (ص)، فاصله گرفتن از جامعه مسلمین را باعث بیرون آمدن از حوزة اسلام و دیانت خوانده و فرمود:

«مَن فارق جماعة المسلمین، فقد خلع ربقة الاسلام من عنقه.»(17)

و در تعبیر مشابه دیگری، کسی را که به اندازة یک وجب، از جماعت مسلمین کناره بگیرد و در آن حال بمیرد، مرگش را در حال جاهلیت خوانده و فرموده:

«من فارق الجماعة شبراً فمیتته جاهلیة»(18)

آن حضرت جماعت و اجتماع را مایه خیر و تفرقه را مستوجب عذاب دانسته و فرمود:

«والجماعة خیر والفرقة عذاب»(19)

و نیز در تأکید بر جماعت و اینکه مظهر قدرت الهی جماعت و اجتماع است فرمود:

«ید الله مع الجماعة»

پیامبر (ص) قهر و قطع رابطه میان دو برادر مسلمان را بیش از سه روز جایز ندانسته و فرمود: «لایحل لمسلم ان یهجر اخاه فوق ثلاثة لیال، یلتقیان فیعرض هذا و خیرهما الذّی یبدء بالسلام»(20)

یکی دیگر از تعالیم حضرت رسول (ص)، در این رابطه، تحت عنوان اخوت و پیوند دینی، برابری و برادری و وحدت اسلامی هست که در موارد مختلف در میان اهل بلاد و قبائل مختلف آن را اعلام و تأکید نموده است.

از جمله در پیام مسجد الخیف، مؤمنان را برادر و با خون های یکسان و برابر و کوشا در حفظ پیمان با دشمنان و همگی یکدست و متّحد بر علیه دشمن، خوانده و فرمود:

«... المؤمنون اخوة تتکافؤ دمائهم و یسعی بذمتهم ادناهم و هم ید علی من سواهم»(21)

حضرت رسول (ص)، مَثَل مؤمنان را در دوستی و رحمت و عطوفت به یکدیگر، مانند اعضای پیکر یک انسان دانست، که با درد گرفتن و رنجور شدن یک عضو آن، اعضاء دیگر هم متأثّر می‌شوند، و فرمود:

«مثل المؤمنین فی توادهم و تراحمهم و تعاطفهم کمثل الجسد الواحد، اذا اشتکی منه عضو تداعی له سائر الجسد بالسهر والحمی»(22)

آن حضرت مسلمانان را همانند دندانه‌های شانه، یکسان و برابر خوانده و فرمود: «والمسلمون سواسیة کأسنان المشط»(23)

زمینه‌های وحدت و انسجام اسلامی

در آموزه ها و اعقتادات دین اسلام زمینه‌های وحدت نظر در مسائل اساسی و وجوه مشترک و مورد قبول همة مسلمانان نه تنها در اصول، بلکه در فروع نیز آنقدر زیاد است که می‌توان به راحتی گفت که مسلمانان با یکدیگر اختلاف قابل توجهی ندارند و چیزی که بتواند مانع وحدت آنها باشد وجود ندارد. درحال حاضر، مسلمانان در مورد مسائل زیر که همگی از مسائل اساسی اسلام هستند و پایه‌های اصلی دین اسلام را تشکیل می‌دهند همه با یکدیگر وحدت نظر داشته و اختلافی ندارند.

1ـ توحید

همة مسلمانان اعم از شیعه و سنی به خدای واحد با همة خصوصیات و صفاتی که قرآن کریم بیان می‌کند ایمان دارند و پرستش را مخصوص و شایستة او می‌دانند. به اعتقاد همة مسلمانان پرستش و عبادت غیر خدا، هر کس و هر چیز که باشد، شرک و غیر قابل قبول است. (لااله الا الله)

2ـ پیامبر اعظم (ص)

اعتقاد همة مسلمانان بر این است که حضرت محمد ابن عبدالله (ص) آخرین پیامبر و فرستادة الهی است و پس از او پیامبری نیامده و نخواهد آمد. (محمد رسول الله)

3ـ قرآن کریم

در میان مسلمانان اعم از شیعه و سنی در مورد اینکه قرآن کریم کتاب خداست که بر پیامبر خود حضرت محمد (ص) نازل فرمود تا مردم را با آن هدایت کند، هیچ اختلافی نیست.

همة مسلمانان معتقدند که قرآن کریم از سوی خدا به پیامبر اکرم (ص) نازل شده و پس از رحلت آن حضرت هیچ چیز از سوی خدا نازل نشده است. این نکته که قرآن موجود در دست مسلمانان همان قرآنی است که بر پیامبر اکرم حضرت محمد بن عبدالله (ص) نازل شده و هیچ آیه و حتی کلمه‌ای بر آن افزوده و یا از آن کم نشده است، اعتقاد همة مسلمانان اعم از شیعه و سنی است.

البته در میان علمای شیعه و سنی افراد بسیار نادری دیده شده‌اند که دربارة احتمال کم شدن چند آیه از قرآن کریم مطلبی اظهار داشته‌اند ولی این اقوال قابل اعتنا نیست و اجماع قاطع علمای شیعه و سنی بر اینست که هیچ چیزی از قرآن کم و یا بر آن افزوده نشده است.

4ـ کعبه

همة مسلمانان، کعبه را که در مکه مکرمه قرار دارد به عنوان قبلة مسلمین قبول دارند و به سوی آن نماز می‌خوانند. در میان شیعه و سنی کسی وجود ندارد که به قبلة دیگری معتقد باشد.

5 ـ نماز

بر هر فرد مسلمان واجب است در شبانه روز پنج بار نماز بخواند. صبح، ظهر،‌عصر، مغرب، عشاء. نماز به اعتقاد همة مسلمانان مهمترین عبادت خداست و در تعداد رکعات آن نیز میان همه فرقه‌های اسلامی وحدت نظر وجود دارد.

همه مسلمانان هنگام عبادت و نماز خواندن سوی کعبه می‌ایستند. حتی در مورد کیفیت خواندن نماز نیز اختلافی نیست، البته تفاوتهایی از قبیل دست بسته یا باز نماز خواندن و همچنین چگونگی بیان برخی از اذکار وجود دارد که این تفاوتها چیزهایی نیستند که میان شیعه و سنی باعث جدایی و تفرقه شود و دیگر اینکه میان فرقه‌های چهارگانه اهل تسنن نیز این تفاوتها وجود دارد و بعضی از فرقه‌های اهل سنت مثل شیعیان با دست باز نماز می‌خوانند. از همه مهمتر این امور به برخی از اجزاء نماز بر می‌گردد نه به اصل نماز.

6 ـ روزه

روزه نیز از عبادات مهمی است که همة مسلمانان در ماه مبارک رمضان هر سال با نیّت اطاعت از فرمان خدای متعال انجام می‌دهند و دربارة مسائل عمدة آن میان فرقه‌های مختلف اسلامی اتفاق نظر وجود دارد.

7ـ حجّ

یکی دیگر از عبادات بسیار مهم و شکوهمند مسلمانان حج است که بر هر فرد مسلمان مستطیع واجب است یک بار در عمر خود آن را انجام دهد.

خوشبختانه در مورد اصل این عبادت و ارکان آن میان همه مسلمانان اعم از شیعه و سنی اتفاق نظر وجود دارد. زمان حج، مکان حج، احرام، تعداد طواف ها، سعی، وقوف در عرفات و مشعرالحرام، وقوف در منی، رمی جمرات، قربانی، حلق و تقصیر از مسائلی هستند که همة مسلمانان نسبت به آنها هم عقیده هستند و یکسان عمل می‌کنند. البته در بعضی از موارد جزئی اختلاف نظرهایی بین فرقه‌های اسلامی از جمله بین فرق چهارگانه اهل سنّت وجود دارد که ناشی از اختلاف فتواهای فقهای آنهاست و ضرری به اصل حجّ و ارکان آن که مورد اتفاق همة مسلمانان است وارد نمی‌کند.

خوشبختانه همین اتفاق نظر مسلمانان در عبادت شکوهمند و وحدت آفرین حج سبب شده است میلیونها مسلمان یکدل از سراسر جهان هر ساله در بیت الله الحرام در یک گردهمایی با شکوه گرد هم آیند و از مسائل و مشکلات همدیگر آگاه شوند و قدم‌های مثبتی در جهت حل مشکلات جهان اسلام بر دارند.

بدیهی است اگر وحدت اسلامی و انسجام اسلامی تحقق یابد کنگره عظیم و شکوهمند حج می‌تواند بزرگترین نقش را در حل مشکلات مسلمانان و پیشبرد اهداف اسلام داشته باشد.

8 ـ جهاد

عموم مسلمین اعم از شیعه و سنی در مورد وجوب جهاد برای حفظ کیان اسلام و دفع ظلم و تجاوز به امت اسلامی اتفاق نظر دارند. در حال حاضر، با وجود مشکلات و موانع زیادی که مسلمانان در جهان اعم از شیعه و سنی و از جمله فلسطینی‌های مظلوم و لبنان و حزب‌الله شجاع در حال جهاد و نبرد علیه صهیونیسم و حامیان غربی آن هستند.

با اینکه در حال حاضر جهاد فی سبل الله یکی از وظایف فراموش شده در میان مسلمین است را استعمارگران طوری برنامه ریزی کرده‌اند که کمتر از این حکم بسیار مهم و سرنوشت‌ساز الهی سخن بمیان آید. ولی ملتهای مسلمان در اکثر کشورهای اسلامی نیاز به کمک و یاری دارند تا علیه حکومتهای وابسته و ضد اسلامی قیام کنند و به جای آنها حکومتهایی را ایجاد نمایند که به اسلام و احکام قرآن پای‌بند باشند. و طبعا این آرزو جز با تحقق وحدت و انسجام اسلامی بدست نمی‌آید.همة مسلمانان در وجوب جهاد برای حفظ اسلام و اجرای احکام قرآن و دفاع از امت اسلامی اعتقاد دارند و با یاری و اتّحاد و انسجام اسلامی خواهند توانست به این هدف بزرگ دست یابند.

9ـ امر به معروف و نهی از منکر

یکی از مهمترین و حیاتی‌ترین وظایف مسلمانان فریضة امر به معروف و نهی از منکر است در روایات زیادی از پیامبر (ص) آمده است که، ترک امر به معروف و نهی از منکر موجب تسلّط اشرار و ستمگران بر مسلمانان می‌شود. و فرموده چنین مسلمانانی هر قدر به درگاه خدای متعال دعا و تضرّع کنند، دعایشان مستجاب نخواهد شد. (24)

رمز این مسئله در اینست که امر به معروف و نهی از منکر وسیلة بسیار خوبی برای پاکی جامعه و مبارزه با گناهان است و این عمل مهم و حیاتی از طریق خود مردم به عنوان یک وظیفة دینی انجام می‌شود و اثرات بسیار مثبتی در پاکی جامعه از آلودگیها و رشد و تعالی مسلمانان دارد. (25)

به همین دلیل است که قرآن کریم امر به معروف و نهی از منکر را یکی از ویژگیهای امت اسلامی بشمار می‌آورد و می‌فرماید:

﴿کُنتُمْ خَیْرَ اُمَّةٍ اُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَاْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللهِ...﴾(26)

(شما بهترین امتی بودید که برای مردم پدیدار شده‌اند؛ (چه اینکه) به (کار) پسندیده فرمان می‌دهید و از (کار) ناپسند منع می‌کنید و به خدا ایمان دارید).

و همچنین می‌فرماید:

﴿وَلْتَکُن مِّنکُمْ اُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَیَاْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَاُوْلَـئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾(27)

(و باید از میان شما، گروهی (مردم را) به سوی نیکی دعوت کنند، و به (کار) پسندیده فرمان دهند و از (کار) ناپسند منع کنند. و تنها آنان رستگارند).

خوشبختانه هم مسلمانان اعم از شیعه و سنی به وجوب و اهمیّت امر به معروف و نهی از منکر اعتقاد دارند.

و قطعاً یکی از علل عقب افتادگی مسلمین نیز بی‌توجهی و فراموشی امر به معروف و نهی از منکر است و به همین دلیل دشمنان اسلام در عصر حاضر به اهدافشان در جهت شکاف و تفرقه بین مسلمین رسیده‌اند و اگر مسلمانان همین توصیة قرآن کریم را در مورد امر به معروف و نهی از منکر عمل می‌کردند، هرگز استعمارگران نمی‌توانستند این تفرقه و شکاف را در میان صفوف امت اسلامی ایجاد کنند.

امر به معروف و نهی از منکر یکی از زمینه‌های بسیار مهم برای وحدت اسلامی است که مورد اعتقاد همه مسلمانان جهان است.

سرورحسینی

---

پی نوشت ها

[1]ـ قرآن کریم، ترجمه گروهی، رضایی اصفهانی و همکاران، قم، اعتماد، چ اول، 1383 ش. برای اطلاع بیشتر ر.ک: تسخیری، محمد علی، دربارة وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تهران، چ اول، 1383ش، آذرشب، محمد علی، پیشینه‌ی تقریب، تاریخچه و مستندات دار التقریب مذاهب اسلامی در قاهره و بررسی مجله‌ی آن (رسالة الاسلام) مترجم، رضا حمیدی، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تهران، چ اول، 1384ش، بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، همبستگی مذاهب اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تهران، چ اول، 1377ش، صالحی نجفی آبادی، نشر دانش اسلامی، بی‌تا، 1364ش، مهاجری، مسیح، زمینه‌های وحدت اسلامی، ستاد بزرگداشت پنجمین سالگرد انقلاب اسلامی، تهران، 1362ش، موثقی، سید احمد، استراتژی وحدت در اندیشة سیاسی اسلام، ج1، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چ دوم، 1375ش، محسنی، محمد آصف، مبانی و مبادی نظری تعامل بین مذاهب و فرق، طلوع، فصلنامه تخصصی مذاهب و فرق اسلامی، سال چهارم، شماره 15، پاییز 1384، هاشمی، حسین، وحدت اسلامی؛ ضرورت و مبانی، کوثر، فصلنامه علمی ـ پژوهشی، سال پنجم، شماره 17، کابل، بهار 1386ش. شرّی، محمد جواد، امیرالمؤمنین (ع) اسوة وحدت، ترجمه: محمد رضا عطائی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چ اول، 1366 ش.

[2]ـ امام علی (ع)، نهج البلاغه، خ192

[3]ـ حجر/9.

[4]ـ آل عمران/103.

[5]ـ حجرات/10و9.

[6]ـ انفال/11، آل عمران/200، کهف/14.

[7]ـ مائده/2.

[8]ـ بقره/208.

[9] ـ بقره/224، نساء/114، انفال/1.

[10] ـ انفال/63، توبه/60، قریش2و1، آل عمران/103.

[11] ـ انبیاء/92، مؤمنون/52، آل عمران/73، حجرات/10.

[12] ـ احزاب/5، حجر/47، توبه/11، شوری/23.

[13] ـ همان.

[14] ـ آل عمران/103.

[15] ـ ترجمه گروهی قرآن کریم، رضایی، اصفهانی و همکاران، قم،‌ اعتماد، چ اول، 1383ش.

[16] ـ تفاسیر علی ابن ابراهیم و برهان از خاصه، بنقل از بیّنات شأن نزول آیات، ص139، محقق: محمد باقر، چ2، تهران، 1359ش.

[17] ـ شیخ طوسی، امالی، ص297.

[18] ـ صحیح بخاری، باب فتن، ص2، صحیح مسلم باب اماره، ص53، بنقل از کتاب وحدت ص146.

[19] ـ نهج الفصاحة، ص241.

[20] ـ مؤطاء مالک، ص324، بنقل از کتاب وحدت، ص94.

[21] ـ کلینی، اصول کافی، ج1، ص333.

[22] ـ من لایحضره الفقیه، ص576.

[24]- مجلسی، بحار الانوار،ج97،ص72

[25] - قرائتی، محسن، امر به معروف و نهی از منکر،ص34

[26] ـ آل عمران/110.

[27] ـ آل عمران/104.