پنج دسته در نماز

علامه ابن قیم -رحمه الله- در کتاب الوابل الصیب من الکلم الطیب آورده است که:

انسان ها در نماز بر پنج دسته اند:

  دسته اول: کسی که به خود ظلم کرده و در بجا آوردن نماز تفریط به خرج داده و نسبت به وضو و وقت و حدود و ارکان نماز کوتاهی کرده است.

دسته دوم: کسی که بر وقت و وضو و حدود و ارکان ظاهری نماز محافظت نموده ولی در وسوسه شیطان قرار گرفته و تسلیم آن شده تمام تلاش خود را در مسیر وسوسه شیطان از دست داده است.

دسته سوم: کسی که بر انجام حدود و ارکان نماز محافظت نموده و در جهت دفع وسوسه ها و افکار، با نفس خود در پیکار است و او مشغول جهاد با دشمن خودش است که مبادا نمازش را بدزدد بنابراین او همزمان مشغول نماز و جهاد است.

دسته چهارم: کسی است که وقتی به سوی نماز برمی خیزد کلیه حقوق و ارکان و حدود آن را به خوبی بجای می آورد و قلب خود را به منظور رعایت آنها بخوبی حاضر می گرداند که مبادا چیزی از نمازش از دست برود بلکه کلیه هم و تلاش او در راه اقامه نماز به بهترین صورت ممکن است و این امر تمام قلب او را فرا گرفته است.

دسته پنجم: کسی است که به مانند شخص چهارم به سوی نماز برمی خیزد اما قلب خود را در میان دستان پروردگارش قرار می دهد و با قلب خود مراقب پروردگارش است و او را می بیند و قلبش مملو از محبت وعظمت خداوند گشته گویی که خداوند را در پیش روی خود می بیند و تمامی آن وسوسه ها و مراحل قبلی ناپدید گشته و پرده بین او و پروردگارش برداشته شده است و تفاوت بین جایگاه این شخص با اشخاص دیگر در نماز، بهتر و بالاتر از تفاوت بین آسمان و زمین است و این شخص در نماز به پروردگار خویش مشغول است و چشمانش به او نورانی گشته است.

نفر اول کسی است که مورد معاقبه قرار می گیرد

و نفر دوم کسی است که محاسبه می شود

و نفر سوم کسی است که مورد عفو و بخشش قرار می گیرد

و نفر چهارم کسی است که به او اجر و پاداش داده می شود

 و نفر پنجم کسی است که مقرب درگاه خداوند است

زیرا که او از جمله کسانی است که نور چشمان شان در نماز است و هر کسی که چشمان او در این دنیا با نماز روشن شود در روز قیامت چشمان او با قرب به درگاه خداوند روشن می گردد  و کسی که چشمانش با خداوند نورانی می گردد خودش نیز مایه نور چشمی برای هر دیده ای خواهد بود که به او می نگرد، و کسی که دیده اش با خداوند نورانی نگردد؛ نفس او در حسرت دستیابی به دنیا تکه تکه می گردد.

همانطور که روایت شده است هر گاه بنده به نماز می ایستد خداوند متعال می فرماید پرده ها را بالا بکشید و هر گاه بنده متوجه چیز دیگری می شود خداوند متعال می فرماید پرده ها را بیاندازید و منظور از این التفات، رویگردانی بنده با قلب خود از خداوند متعال به سوی چیز دیگر است که هر گاه بنده به چیز دیگری روی می کند پرده انداخته می شود و شیطان بین بنده و پروردگار قرار می گیرد و امور دنیا را بر بنده عرضه می کند و آنها را هم چون آینه در معرض دیدگانش قرار می دهد و هر گاه با قلب خود به سوی پروردگار روی می آورد شیطان قادر به جدایی بین بنده و پروردگار نخواهد بود و مسأله اساسی در این امر قلب است و شیطان تنها زمانی موفق می شود که پرده انداخته شود لذا هر گاه بنده به سوی خداوند بگریزد و قلب خود را حاضر گرداند شیطان فرار می کند وهر گاه قلب به جهت دیگری روی می کند شیطان حاضر می شود و همیشه حالت بنده و دشمن او در نماز چنین است.