عمرو بن لحی خزاعی پیش از ظهور اسلام نخستین فردی بود که کعبه معظمه را تبدیل به بتخانه کرده و بتهای قبایل گوناگون را در آن قرار گذاشت و سرانجام پیامبر خدا(ص) و امیرمومنان(ع) بت ها را واژگون ساختند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، جزیرة العرب زیستگاه حضرت آدم (ع) و فرزندان ایشان بوده و بر پایه پارهای از روایات، بنای کعبه به دست وی انجام گرفته است. بازسازی کعبه به دست حضرت ابراهیم و سکونت خاندان ایشان در مکه و نقاط دیگر حجاز، در قرآن (بقره/۲، ۱۲۷) و دیگر منابع اسلامی بازتاب یافته است. نیز این سرزمین محل زندگی دو قوم کهن ثمود و عاد در بخش شمالی بوده که پیامبرانی چون صالح و هود به سوی آنها فرستاده شدند.
بتپرستی عمومیترین باوری بوده که در شبه جزیره نمودی ویژه داشته است. قبایل بتهای ویژه خود داشتند و به نام برخی از بتهای مشهور آنها در قرآن اشاره شده است. (النجم/۵۳، ۱۹-۲۰) پیش از اسلام، بتپرستی در شبه جزیره بسیار گسترش یافت و هر خانهای بتی ویژه خود داشت. کسانی که توان تهیه بت نداشتند، به نصب سنگی در مکان دلخواه و طواف پیرامون آن بسنده میکردند.
کعبه در همه ادیان آسمانی در کانون توجه قرار داشته و مظهر یکتاپرستی بوده و حج به عنوان فریضهای دینی در دورههای گوناگون شمرده میشده است. در دوره نزدیک به ظهور اسلام، چند عامل در رونق کعبه و مراسم حج نقش داشتند که از جمله آنها میتوان به این عوامل اشاره کرد: تبدیل کعبه به بتخانهای بزرگ و حاوی بتهای قبایل گوناگون به دست عمرو بن لحی خزاعی، ایجاد نظم نو در مکه و تقسیم وظایف مرتبط با حج (کلیدداری، غذارسانی و آبرسانی به حاجیان) به دست قصی بن کلاب جد چهارم پیامبر (ص)، اعلام ممنوعیت نبرد و غارت در ماههای ذیقعده و ذیحجه و محرم و رجب. حج نیز به آمیزهای از سنت ابراهیمی و سنتهای جاهلی تبدیل شد. گزارشهایی از بیتوجهی و تحریف در ماههای حرام در دورههای بعد در دست است. حجگزاری قبایل با هم تفاوت داشت و هر قبیله تلبیه ویژه خود را داشت. حجگزاران به دو گروه اهل حمس و اهل حل تقسیم میشدند که اختلافاتی در شیوه حجگزاری داشتند.
تقدیس موجودات نامرئی یا خیالی مانند غول، جن و شیطان و نیز پرستش نیاکان در برخی نقاط شبه جزیره وجود داشته است. برخی از مستشرقان به پشتوانه قرائنی مانند نامهای قبایل و افراد، به تقدیس برخی از حیوانات و گیاهان در شبه جزیره اشاره کردهاند. گروهی دیگر این نظریه را نپذیرفته و با ارائه ادلهای به رد آن پرداختهاند. نگهداری سگی سیاه در معبد رئام در صنعا و تقدیس درختی بزرگ از جانب اعراب به نام ذات الانواط و پیدا شدن نقش گوزن در بسیاری از آثار بر جای مانده از دوره سبئیان، نمیتواند نشان پایداری این سنت در دورهها و مناطق گوناگون شبه جزیره باشد.
توجه به اجرام آسمانی و پرستش ماه و خورشید و زهره، پیشینهای کهن در جنوب شبه جزیره داشته و در این میان، ماه از تقدس بیشتر برخوردار بوده است؛ به گونهای که در سده پنجم ق. م. ماه دارای معبدی ویژه نزدیک شهر مأرب بوده که بقایای آن اکنون نیز موجود است.
دینهای مسیحیت و یهودیت در شبه جزیره اصالتی نداشتند و به احتمال، ورود آنها در دوره دوم حکومت حمیریان (حک: ۳۷۸-۵۲۵م.) انجام گرفته است. مسیحیت از طریق مبشران نسطوری سوریه و حیره و نیز یعقوبیهای حبشی وارد شبه جزیره شد و کلیساهایی در عدن، ظفار، و نجران ساختند. امپراتور قسطنطین رومی نیز با هدف نفوذ سیاسی دینی و دستیابی به منافع تجاری و برای رویارویی با نفوذ پارسیان با دو روش حمله نظامی و فرستادن مبشران، در ترویج مسیحیت در این مناطق مؤثر بود.
سکونت یهودیان مهاجر در مناطقی چون یثرب، طائف، مکه، خیبر، فدک و تیماء گزارش شده است. حمله ابرهه به کعبه نیز با انگیزه تجاری و دینی صورت گرفت.
حنفاء نیز از دیگر گروههای دینی در شبه جزیره، به ویژه حجاز، بودند. پیشینه این آیین به زمانه حضرت ابراهیم بازمیگردد. برخی از مردم در آن دوره، خود را پرستنده خدای ابراهیم میدانستند. از تفصیل باورهای این گروه گزارشی در دست نیست. به علل تفاوتهای بنیادین میان افراد منتسب به این گروه، وجه مشترک این افراد را میتوان در مواردی از این قبیل یافت: ترک بتپرستی و باور به خدای یگانه، در پیش گرفتن رفتارهای ممتازی چون تفکر در آفرینش و خودداری از رفتارهای ناپسند اجتماعی همچون شرب خمر، زنا، خوردن گوشت میته و خون.
با ظهور اسلام و سپس فتح مکه، کعبه معظمه به دست پیامبر خدا(ص) و امیرمومنان(ع) از بت پاک و منزه گشت.