پیش از حج چه باید کرد؟

 الحمد لله و کفی، و صلاةً وسلامًا علی رسوله المجتبی، و نبیه المصطفی، محمد و آله وصحبه و من أثرَهم اقتفی.. وبعد:برادران و خواهران مسلمانم.. السلام علیکم و رحمة الله و برکاته.
این بار صحبت من با شما عزیزان در پیرامون اعمالی است که «حاجی محترم» باید آنها را پیش از شروع حج انجام دهد.

برادران و خواهران مسلمانم.. السلام علیکم و رحمة الله و برکاته.این بار صحبت من با شما عزیزان در پیرامون اعمالی است که «حاجی محترم» باید آنها را پیش از شروع حج انجام دهد.پیش از حج چه باید کرد؟

1- نخست باید نیت خود را درست و مرتبۀ «اخلاص» را محقق نمود، چون نیت، اساس اعمال، و اخلاص، شرط قبول اعمال است.

پیامبر – صلی الله علیه وسلم – فرموده‌اند: «إنما الأعمال بالنیات، وإنما لکل امرئ ما نوی» {بخاری (1)}

(جز این نیست که اعمال به نیت پیوستگی دارد، و برای هر فرد تنها همان چیزی است که نیت کرده است).

و در حدیث قدسی آمده است: «أنا أغنی الشرکاء عن الشرک من عمل عملاً أشرک فیه معی غیری ترکته و شرکه»

{مسلم (7666)} (من بی‌نیازترین شریکان از شرک می‌باشم. آنکه عملی انجام دهد که غیرم را در آن با من در نظر داشته باشد؛ خودش و شرکش را فرو می‌گذارم).پس باید حاجی محترم نیت خود را درست سازد؛ به این معنی که در حج خود جز رضای الله متعال وبجا آوردن فرضیات حق تعالی چیز دیگری را در نظر نگیرد، و حج وی خالصًا لله بوده، و از ریاکاری وخودنمائی واطماع دنیوی پرهیز کند.نباید برای اینکه مردم او را حاجی صاحب بنامند یا کسب احترام مردم یا پس نماندن از یاران یا سیاحت وتغییر آب و هوا یا کسب چرک دنیا، حج کند؛ چون این مقاصد همه باعث تباهی حج او وقبول نشدن آن می‌گردد.
2- تنها اخلاص و نیت درست، کفایت نمی کند؛ چون شرط قبول اعمال دو چیز است: یکی اخلاص ودیگری پیـروی از سنت و روش پیامبر – صلی الله علیـه وسلم - ؛ یعنی عملت بـایـد مطابق سـنت و روش آن حضرت – صلی الله علیه وسلم – باشد، و اگرنه قبول نمی‌شود، چون رسول الله – صلی الله علیه وسلم – فرموده است: «من عمل عملاً لیس علیه أمرنا فهو رد» {مسلم (4590)}. (هرکه عملی انجام دهد که طبق فرمان ما نباشد؛ پس آن عمل مردود خواهد بود).واین شرط را تحقیق نمودن امکان ندارد مگر آنگاه که طریقه وروش حج پیامبر – صلی الله علیه وسلم – را بدانیم. پس بر هر حاجی لازم است که پیش از شروع حج، احکام و مسایل ضروری حج را یاد بگیرد، و هرگز جاهلانه و کورکورانه حج نکند؛ چون رسول الله – صلی الله علیه وسلم – فرموده است: «خذوا عنی مناسککم» {نسائی (7882)} (از من احکام و مسایل و روش حج تان را بیاموزید). پس باید دربارۀ احکام حج کتاب مختصری را خواند یا نواری را شنید یا فیلمی را مشاهده نمود و از همه بهتر نزد عالمی رفته و از او روش حج پیامبر – صلی الله علیه وسلم – را بیاموزد.و کسی که عامی و بی‌سواد است و توانائی آنرا ندارد که طریقۀ حج را بیاموزد، باید با یکی از علما یا شخص فهمیده‌ای حج کند تا از راهنمائی او استفاده نماید.
3- یکی دیگر از اموری که باید آن را پیش از حج رفتن مراعات نمود اینست که نفقه و خرجی حج باید از مال حلال باشد، تا مورد قبول الله متعال قرار گیرد، چون الله متعال حجی را که از مال حرام ‌باشد نمی‌پذیرد. همچون: مال قمار، سود، مال یتیم، قیمت چرس و تریاق، مال دزدی و به زور گرفته شده وامثال آن.از ابوهریره - رضی الله عنه - روایت است که رسول الله - صلی الله علیه وسلم – فرموده است: «ای مردم! بی‌گمان الله متعال پاکیزه است، و نمی‌پذیرد جز آنچه پاکیزه است، و الله مؤمنان را به همان چیزی دستور داده که پیامبران را به آن فرمان داده است. الله تعالی (نسبت به پیامبران) فرموده است: «یَا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّی بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ» {سورۀ مؤمنون: 51} (ای پیامبران! از پاکیزه‌ها بخورید وعمل شایسته انجام دهید، البته من به آنچه می‌کنید دانایم). و (نسبت به مؤمنان) فرموده است: «أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُلُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ» {سورۀ بقره: 172}. (ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخورید از پاکیزه‌هایی که به شما روزی داده ایم}. سپس مردی را یاد نمود که سفرش طولانی شده، تنش غبار آلود وموهایش پراکنده، دستهایش را به آسمان بلند کرده و می‌گوید: پروردگارم! پروردگارم! در حالی‌که خوردنی‌اش حرام و آشامیدنی‌اش حرام و پوشیدنی‌اش حرام بوده و به حرام تغذیه شده است، پس چگونه دعای همچو شخصی پذیرفته می‌شود؟!». {مسلم (2393)}
4- حاجی محترم نباید به خاطر حج، خود را مقروض کند، چون حج بر کسی فرض است که قدرت مالی داشته باشد، و کسی که قدرت مالی ندارد حج بر او فرض نیست. الله متعال فرموده است: «وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً» {سورۀ آل عمران: 97} (و حق الله بر مردم است اینکه خانه (اوتعالی) را حج کنند، کسی که استطاعت رفتن به آنرا داشته باشد).و همچنان کسی که قرضدار است باید نخست قرض خود را ادا کند بعد از آن - اگر قدرت داشت - حج کند، چون ادای قرض بر حج مقدم است.
5- یکی از کارهای مهمی که باید حاجی محترم آنرا پیش از سفر به سوی حج انجام دهد: وصیت است، باید اهل و فامیل خود را جمع کند وآنها را به تقوا و ترس از الله و پایبندی به دین وامانتداری، وصیت وسفارش کند، وهمچنین وصیت مالی خود را بنویسد و حقوق خود بر دیگران و حقوق دیگران بر خود را مشخص کند. چون انسان نمی‌داند که از این سفر بازمی‌گردد یا خیر.رسول الله – صلی الله علیه وسلم – فرموده است: «ما حق امرئ مسلم له شیء یوصی فیه یبیت لیلتین إلا ووصیته مکتوبة عنده» {بخاری (2738)}. (برای مسلمان مناسب نیست ‌که صاحب چیزی باشد که بر آن وصیت صورت می‌گیرد و او دو شب می‌گذراند، جز اینکه وصیت او در نزدش نوشته باشد).
6- باید حاجی محترم پیش از اینکه رخت سفر خود را به سوی بیت الله الحرام ببندد؛ با همه برادران وهمسایگان و آشنایان خود که در میان او و ایشان آزردگی است؛ آشتی وصلح کند، و از همدیگر درگذرند، چون در حدیث صحیح از رسول الله – صلی الله علیه وسلم – روایت است که فرمودند: «تُعْرَضُ الأعْمالُ فی کُلِّ یومِ خَمیسٍ وَاثنَیْنِ – وفی روایة - تُفْتَحُ أبْوابُ الجَنَّةِ یَوْمَ الاثنَیْنِ ویَوْمَ الخَمِیس، فَیُغْفَرُ لِکُلِّ عبْدٍ لا یُشْرِکُ بِاللَّهِ شَیئا، إلاَّ رجُلاً کانَت بیْنهُ وبَیْنَ أخیهِ شَحْناءُ فیقال: أنْظِرُوا هذیْنِ حتَّى یصطَلِحا، أنْظِرُوا هذَیْنِ حتَّى یَصطَلِحا» {مسلم (6711) و (6709)}. (اعمال در هر روز دوشنبه وپنجشنبه عرضه می‌شود – و در روایتی آمده است: - درهای بهشت روز دوشنبه و پنجشنبه باز می‌شود و برای هر بنده‌ای که به الله شرک نمی‌آورد، آمرزش خواسته می‌شود، مگر مردی که میان او و برادرش آزردگی و کدورت باشد که در حق آنها گفته می‌شود: این دو شخص را به تأخیر بیندازید تا باهم صلح وآشتی نمایند).
7- از اموری که برای حاجی محترم ضروری است، این است که برای خود همسفران نیک انتخاب کند، از اهل علم واهل صلاح وتقوا و جوانمردانی که از صحبت با آنها بهره گیرد، و باعث بیداری ونیکوکاری وپرهیزگاری او گردند، و از همسفری با انسانهای بیهوده‌گو وبیهوده‌کار وجاهل ونادانی که باعث ضایع شدن اوقات و سبب گناه و غیبت وکارهای ناشایسته می‌شوند، پرهیز کند. پیامبر – صلی الله علیه وسلم – فرموده است: «لا تصاحب إلا مؤمنًا و لا یأکل طعامک إلا تقی» {صحیح الجامع (7341)} (مصاحبت نکن مگر با مؤمن، و طعامت را نخور مگر با پرهیزکار). و نیز فرموده است: «إِنَّما مثَلُ الجلِیس الصَّالِـحِ وَجَلِیسِ السُّوء. کَحَامِلِ المِسْک، وَنَافِخِ الْکِیر، فَحامِلُ المِسْک، إِمَّا أَنْ یُحْذِیَک، وَإِمَّا أَنْ تَبْتَاعَ مِنْهُ وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ مِنْهُ ریحاً طیِّبةً. ونَافخُ الکیرِ إِمَّا أَن یُحْرِقَ ثیابَکَ وإمَّا أنْ تجِدَ مِنْهُ ریحاً مُنْتِنَةً» {متفق علیه: بخاری (2101) و مسلم (6860)} (مثال همنشین نیک و همنشین بد، مانند دارندۀ مشک (عطر فروش) و دمندۀ دمۀ آهنگر است، دارندۀ مشک (عطر فروش) یا برایت مشک می‌دهد یا از وی خریداری می‌کنی حداقل از او بوی خوش استشمام می کنی و دمندۀ دمۀ آهنگر یا لباست را می‌سوزاند یا از او بوی بد به مشامت می‌رسد).
8- حاجی محترم باید پیشاپیش آماده سفر باشد و ضروریات آنرا فراهم کند، و توشۀ خود را فراهم کند تا به سبب کوتاهی در این مورد دچار رنج و زحمت نگردد.وهمچنان باید نام ونشان وتلفن خود را نوشته وهمیشه باخود نگاه دارد تا اگر دچار مشکلاتی شد یا راهش را گم کرد، مردم از روی آن نشانی ها با اهل وفامیل او تماس بگیرند.
9- باید پیش از سفر، ضروریات خانۀ خود را نیز آماده سازد، مانند خوراک ، پوشاک ، نفقۀ کافی وغیره. همچنین اگر فرزندانش خردسال باشند و نیاز به سرپرست داشته باشند؛ باید شخص ثقه‌ای را وظیفه دهد تا از آنها خبر گیرد و هرگز جایز نیست که به بهانۀ حج رفتن حق زیردستان خود را ضایع کند، چون رسول الله – صلی الله علیه وسلم – فرموده است: «کَفی بِالمرْءِ إِثْماً أَنْ یُضَیِّعَ مَنْ یقُوتُ» {ابوداود (1694) به اسناد صحیح}. (برای یک مرد همین قدر گناه کافیست که کسی را ضایع کند که سرپرستی‌اش بدست اوست).
10- در روز سفر، از همسران، فرزندان، خاندان و دوستان خود خداحافظی کند و آنها را به الله بسپارد، چون هیچکس آنها را بهتر از الله متعال نگاه نخواهد داشت، چنانچه الله متعال فرموده است: «فالله خیر حافظًا و هو أرحم الرحمین» {سورۀ یوسف: 64} (الله بهترین نگهبان بوده و مهربان‌ترین مهربانان است). و پیغامبرمان – صلی الله علیه وسلم – در هنگام خداحافظی مسافر برایش چنین دعا می‌کرد: «أستودع الله دینک وأمانتک وخواتیم عملک» (دین، امانت وخاتمه اعمالت را به الله می‌سپارم) ومسافر در جواب می‌گفت: «أستودعکم الله الذی لا تضیع ودائعه» {ترمذی () و تصحیح آلبانی}. (شما را به الله می‌سپارم و او ذاتی است که آنچه به او سپرده شود، ضایع نمی‌گرداند).به همین قدر اکتفا می کنم وتا فرصت های آینده شما عزیزان را به خداوند متعال می سپارم.و الله اعلم، و صلی الله علی نبینا محمد و علی آله وصحبه وسلم.